topmenu

 
ყვარლის რაიონის ისტორიული ძეგლები

<უკან დაბრუნება


ფოტოს წყარო: http://kakheti.gov.ge/index.php

ყვარლის რაიონის ისტორიული ძეგლები

  1. ყვარელი - აბაშის ციხე (XV ს.), აღდგომის ეკლესია (XVIII-XIX სს.), დიდი სალოცავი (სამების სერზე -გვ.შუა საუკ.), დუბის ღვთისმშობელი (VI ს.), ორი მცირე ეკლესია ი.ჭავჭავაძის ქუჩაზე (განვით შუა საუკ.), დოლოჭოპის ეკლესია (განვით შუა საუკ.) და დოლოჭოპის ბაზილიკა (ადრეული შუა საუკ.), დოლოჭოპის ციხე (შუა საუკ.), ეკლესია ნიკოანთ ყურეში (გვიან შუა საუკ.), ეკლესია ნასოფლარ ყორეანზე (განვით. შუა საუკ.), ორი ეკლესია წინკლდეებზე (განვით. შუა საუკ.), ვაზოვანის ეკლესია და ნასახლარები (VI ს.), ზეგის კიდურები -გორანამოსახლარი (I ათასწლეულის I ნახ.), კვირაცხოვლის ნაეკლესიარი (სასაფლაოზე), კოშკი (ილია ჭავჭავაძის ეზოში), კოშკი ტაბიძის ქუჩაზე ლ.ბუჯიაშვილის ეზოში, ლაშარის დიდსალოცავი (კუდიგორის ქუჩაზე - XVII-XVIII სს.), ლაშარის ნიში - ნაეკლესიარი, მარანი ნასოფლარ ყორეანზე, კოტემარჯანიშვილის სახლ-მუზეუმი, ნაეკლესიარი ბზათგორაზე, ნათლისმცემლის ეკლესია (1893 წ.), სამების ეკლესიის კომპლექსი (კუდიგორის მთაზე VI-VIII-IX სს.), სამუკაანთ წმინდა გიორგის ეკლესია, სისონაანთ კოშკი (XVIII ს.), უსანეთის ეკლესია (XV-XVI სს.), ღვთაების ეკლესია (ვაჟა-ფშაველას ქუჩაზე - XVII-XVIII სს.), ღვთსმშობლის ეკლესია (XVIII ს.), ყვავიჭამია - ეკლესია (წინკლდეებზე - განვით.შუა საუკ), ყვარლის ციხე (XVIII ს.), ყველაწმინდის ეკლესია (XVII-XVIII სს.), ცალგვერდა (ვეახებში, განვით.შუა სუკ.), ციხისჯვარი (მდ.ბურსის ხეობაში - XIV-XV სს.), ცხრაკარას ეკლესია (VIII-IX სს.), წყაროსთავის ეკლესია (გვია.შუა საუკუნეები), ილია ჭავჭავაძის სახლ-მუზეუმი, ნიკო ჭავჭავაძის სახლი, ჯვარპატიოსნის ეკლესია (ვ.მამულაშვილის ვენახებში, ადრინდელი შუა საუკ.), ჯვარპატიოსნის ეკლესიის ნანგრევები (აღმაშენებლის ქუჩაზე).
  2. ალმატი - წმ.ბარბარეს ეკლესია (გვიანდ. შუა საუკ), დანგრეული ეკლესია სოფლის განაპირას, ლომისგორის ეკლესია (შუა საუკ.), წმი.ელიას ნაეკლესიარი, წმ.თევდორეს ეკლესია (XVIII-XIX სს.), წმ.მარინეს ეკლესია (გავით.შაუ საუკ.), წმ.ნიკოლოზი.
  3. ახალსოფელი - ძველი გავაზი, ისტ.ძეგლი, ბაბაანთ კოშკი და ეკლესია (ბაბაშვილების ვენახებში, გვიანი შუა საუკუნეები), ეკლესია დავითაიშვილების ნაკვეთზე (გვიად.შუა საუკ.), ეკლესია დიდმინდვრებზე (განვითარ. შუა საუკ.), ეკლესია ნაბაზრალაზე (განვით.შუა საუკ.), ორი მცირე ეკლესია და ეკლესია სასაფლაოზე, ძველი გავაზის ღვთისმშობლის ეკლესია (მე-6 ს.), დავითგარეჯი (მე-11ს.), ნათლისმცემელი (მე-19 ს.), წმ.ბარბარე (მდ.ავანისხევის ნაპირას გვიანი შუა საუკ.), თავწმინდა გიორგის ეკლესია (IX-X სს.), თუშის ციხე (გვიანდ. შუა საუკ.), კვირაცხოვლის ეკლესია (XVIII ს.), კოპალეს წმ.გიორგი (განვით.შუა საუკ.), კოშკი ბაბაშვილების ვენახებში, სამაროვანი (ეკლესიის ეზოში X-XIV სს.), სამაროვანი ლომიძის ვენახებში (VI-VII სს.), სამების ეკლესია (გზის პირას), ღვთისმშობლის ეკლესია სოფლის განაპირას (VIII-IX სს.), წმ.ელიას ეკლესია (ელიანთ გორაზე, დაგრეული).
  4. ბალღოჯიანი - სამაროვანი (ბოჭორიშვილის კარმიდამოში, ძვ.წ. III-I სს.).
  5. გავაზი - კოშკი (გულოშვილის ეზოში, განვით. შუა საუკ.), კოშკი იმედიანთ უბანში, კოშკი ხაბეიშვილის ვენახებში (გვიანი შუა საუკ.), ყარაჯაანთ ეკლესია (XIV ს.), ყველაწმინდა (მე-19 ს.), წმ.გიორგის ეკლესია (გვიანდ.შუა საუკ.).
  6. გრემის ნაქალაქარი და ეკლესიები: ანდრონიკაშვილების ეკლესია (სოფლის სასაფლაოზე, თავად ანდრონიკაშვილების სასახლის სიახლოვეს), სოფელ გრემში ოთხი პატარა დარბაზული ეკლესია (სავაჭრო უბანში), ეკლესიების კომპლექსი (სამი გვერდიგვერდ მდგომი ეკლესია სავაჭრო უბანის აღმოსავლეთ ნაწილში, მთის ძირში - XVI-XVII სს.), გრემის ამაღლება (ნაქალაქარ გრემიდან 2 კმ-ზე მდ.ბოლიას ხეობაში), მარანი (მეფე-დიდებულთა უბანში), გრემის მთავარანგელოზთა ეკლესიის კომპლექსი (1577 წ.), სავაჭრო უბნის აბანო (XV-XVI სს.), სამეფო აბანო (მეფე-დიდებულთა უბანში, XV-XVI სს.), ორი სასახლე (მეფე-დიდებულთა უბანში, XV-XVI სს.), საყარაულო: წმ.გიორგის ეკლესია, კოშკი, გალავანი (XV-XVI სს.), საცხოვრებელი სახლი (მეფე-დიდებულთა უბანში), სწორკუთხა ნაგებობა (ცნობილია, როგორც "აკადემია"), ქულბაქები და ქარვასლა (სავაჭრო უბანში), შადრევნებიანი პავილიონი (მეფედიდებულთა უბანში), ციხე-დარბაზი სამება (კომპლექსი: ეკლესია, დარბაზი, კოშკი, კოშკური ნაგებობა - X-XIII სს.), ხისსვეტებიანი სახლი, გრემის წმ.გიორგი (XVIII ს), გრემის წმ.მარიამი (მთავარანგელოზთა კომპლექსის წინ, საავტომობილო გზის გადაღმა), გრემის წმ.მარიამი მდ.ჩელეთის ნაპირზე, ყოჩისთავის ეკლესია (ნაქალაქარ გრემში, სასაფლაოზე, მდინარე ბოლიას აყოლებაზე), პეტრე-პავლეს ეკლესია, დროებითი სადგომი (არქ.ძეგლი ძვ.წ. IVათასწლეულის II ახ.), ეკლესია ინწობის ნაპირზე (XVIII ს.), კოშკი გ.ბარძიმაშვილის ვენახში (XVII ს.), ნათლისმცემლის კომპლექსი: დარბაზული ეკლესია, გუმბათიანი ეკლესია (XVI ს.), პეტრე-პავლეს ეკლესია (გვიად.შუა საუკ.), ღვთისმშობლის ეკლესია (ინწობის ნაპირას, XVI-XVII სს.), წმ.გიორგის ეკლესია (სასაფლაოზე-გვაინდელი შუა საუკ.), წმ.გიორგის ეკლესია (გ.ხახუტაშვილის ვენახში - გვიანი შუა საუკ.), წმ.ნიკოლოზის ეკლესია (სასაფლაოზე, გვიანდელი შუა საუკ.), წმ.სტეფანეს ეკლესია (VI-VII სს.).
  7. გრძელი ჭალა - ეკლესია (ნანგრევები), კოშკი (ციხის ფერდზე)
  8. დუბის საყდარი (ყვარელის გარეუბანში, იხ.ყვარელი)
  9. ენისელი - ენისელის მთავარანგელოზისა და ღვთისმშობლის ეკლესიები, კვირაცხოვლის ეკლესია (გვიანდ. შუა საუკუნ), აღდგომის ეკლესიის კომპლექსი - შიხიანის ცენტრალურ-გუმბათოვანი ეკლესია (1605 წ. აგებული), XV საუკუნის მცირე ზომის დარბაზული ეკლესია სამრეკლოთი, ორი მცირე დარბაზული ეკლესია სოფელში (ერთი სუბსარქისის სახელობისაა), გრძელი გუბეების სამაროვანი (ძვ.წ. I ათასწლ.), სამი მცირე ეკლესია, ეკლესია - ზაქარდედა (გვიად.შუა საუკ.), იოანე ნათლისმცემლის ეკლესია (გვიანდ. შუა საუკ.), კოპალეს ეკლესიის ნანგრევები, სამაროვანი სოფლის ცენტრში (ადრინდ. შუა საუკ), ყველაწმინდის ეკლესია (გვიანდ. შუა საუკ.), წმ.ელიას ეკლესია (გვიანდ.შუა საუკ.).
  10. ვაზოვანის ეკლესია
  11. ვეძისხევი - ნასოფლარი, იხ.სოფ.შილდა
  12. ზინობიანი - ნასახლარი (ადრ.რკიის ხანა), სამაროვანი (არქოლოგიური ძეგლი, სასაფლაოზე, გვიანდელი ბრინჯაოს ხანა), სამაროვანი მუხრანაზე (ადრინდ.შუა საუკ.), სამაროვანი (არქ.ძეგლი - სოფლის ჩრდილოეთით 1 კმ-ზე, ადრ. რკინის ხანა).
  13. თურგაანის საყდარი ყვარლის გარეუბანში და ნაციხარი - ”ჯვარი პატიოსანი”, ”ყვარლის ზღვის” მიმდებარე ტერიტორიაზე, ე.წ. ზღვის სერის კონცხზე
  14. კუჭატანი - ეკლესია სოფელში (გვიანდ.შუა საუკ.), ღვთისმშობლის ეკლესია (გვიანდ.შუა საუკ.), XII ს.-ის წმ.გიორგის ეკლესია (დანგრ.)
  15. მთისძირი - ისტორიული სოფელი, ისტ.არეში, არიში, ხაშალხუტი, ეკლესია ვარდისგორაზე (ადრინდ.შუა საუკუნ.), ეკლესია "თელავის ყურის" მთაზე (ადრინდ. შუა საუკ.), ეკლესია სოფლის ჩრდილოეთით (VIII-IX ს.), ეკლესია ჩრდილოეთით ტყეში (ადრ.შუა საუკ.), ეკლესია სოფლის ჩრდილოეთით ტყეში (ადრინდ.შუა საუკ.), ეკლესია და სამაროვანი "ბეჩას კაკლებში" (ადრინდელი შუა საუკ.), ეკლესია და სამაროვანი მდ.არეშის მარცხ.ნაპირას (IV- VI სს.), ეკლესია და სამაროვანი (სოფლის თავში მდ.არეშის მარცხ ნაპირზე - XI-XIII სს.), მთისძირის განძი - არქეოლოგიური განძი, საყდრისყურის ეკლესია (VI ს.)
  16. ნეკრესი, ნელქარი, ნელქარისი - სიტორიული ქალაქი, ნეკრესის სამონასტრო კომპლექსი, წარმართული ტაძრის ნანგრევები, ეკლესია ჭაბუკაურად წოდებულ ადგილზე (ბაზილიკა, IV საუკუნის), ეკლესია ნაქალაქარის დასავლეთით ნაგეგებად წოდებულ ადგილას (VI-VII სს), ნაგებობის ნაშთი, სამლოცველო (არქ.ძეგლი ნაქალაქარის დასავლეთ ნაწილში), სამონასტრო კომპლექსი ნაზვრევ გორაზე: IV საუკუნის ეკლესია, სამეკლესიიანი ბაზილიკა (VI-VII სს.), მთავარანგელოზის ეკლესია, კოშკი, ეპისკოპოსის პალატნი, სატრაპეზო, მარანი, წმ.გიორგის ეკლესია. წარმართული ხანის სატაძრო კომპლექსი ვაკეზე,
  17. საბუე - ისტორიული სოფელი, - წმ.შიოს ეკლესია (VI ს.), იოანე ნათლისმცემლის სამეკლესიანი ბაზილიკა (V-X სს., ლაპიდ), ჯორჯაძეების ციხე-დარბაზის კომპლექსი, მაცხოვრის საყდარი (გვ.შუა საუკ), ხმალა ეკლესია (გვიანი შუა საუკ.); ინწობა - ფიქლები - იოანე ნათლისმცემლის სამონასტრო კომპლექსი, ეკლესია სოფელში (გვიანდ.შუა საუკ.), ელიას ეკლესია ჭინჭრიანის ადგილზე (IX-X სს.), კვირაცხოვლის ეკლესია (სკოლის ეზოში), კოშკი (სოფელში ს.ბაწილაშვილების ეზოში), კოშკი რ.კონჭოშვილების ეზოში (გვიად.შუა საუკ), მარანი ვ.ჩალაბაძის ეზოში, მუგუთის წმ.გიორგის ეკლესია მუგუთის ადგილზე, ნათლისმცემლის ეკლესია სოფელში (გვიან.შუა საუკ), ორმოცები (ეკლესია სოფელში, გვიანი შუა საუკ.), ღვთისმშობლის ეკლესია (სოფლის ცენტრში გვიანი შუა საუკ.), ყადორის ციხე  ყადორის უღელტეხილზე, წმ.გიორგის ეკლესია (საბავშვო ბაღის ეზოში),
  18. სანავარდო - წითელი საყდარი ნანგრ.), წმ.გიორგის ეკლესია (VIII-IX სს.).
  19. საცხენე - ციხე (გვ.შუა საუკ.)
  20. შაქრიანი - აბანო (სოფლის ცეტრში, გვიანი შუა საუკ.), კვირაცხოვლის ეკლესია (VI-VII სს.), სამების ეკლესია (გვიანი შუა საუკ.), სასახლეები (კომპლექსი, სასაფლაოსთან), ღვთისმშობლის ეკლესია (ძველ სასაფლაოზე), ციხე-გალავანი (XVIII ს.), წმ.გიორგის ეკლესია (გვიად შუა საუკ.), ჭალის წმ.გიორგის ეკლესია.
  21. შილდა - ისტორიული სოფელი,ციხე-გალავნის კომპლექსი (XVI-XVIII სს.), შილდის ანსამბლი (IX ს) ღვთისმშობლის შობის, ვარცანის ღვთისმშობლის ეკლესია, ღვთაების, ძელი ჭეშმარიტისა და წმინდა ნინოს ეკლესიები, მარიამ ღვთისმშობლის ეკლესია (XVII-XVIII სს), წმ.გიორგი (XVII-XVIII სს.), ბარცანას ყველაწმინდა, აბულის მარანი, ეკლესია ვეძისხევის ტერიტორიაზე, ამაღლების წმ.გიორგის ეკლესია (სოფელში გ.ჭუნაშვილის ეზოში), აღნიაანთ ორი ციხე (კოშკი - XVIII ს.), ლადო აღნიაშვილის სახლი, ბოჭიგორის ნასოფლარი (ტყეში, განვით შუა საუკ.), ბუგრიაანთ კოშკი, ორი ეკლესია ვეძისხევში, ეკლესია და სასახლეს ნაგრევები გრძელ ქედაზე, ვახვახიშვილების კოშკი და ეკლესიები, ზეგაანის ღვთისმშობლის ეკლესია (ზეგაანის ტერიტორიაზე), კოშკი სოფლის თავში და კოშკი ბუშელაშვილების უბანში (გვიანი შუ საუკ), ორი კოშკი ვეძისხევის ტერიტორიაზე, კოშკი სოფლის მიდამოებში უკანჭალაზე, კოშკი მდ.ჩელთის მიდამოებში, კოშკი ციხენანგრევებში,  ლაშარის ჯვარი - ეკლესია (გვიანი შუა საუკ.), ნაეკლესიარი (ტყეში), ნათლისმცემლის ეკლესია (ადრინდ.შუა საუკ.), ორსაყდრები (ნაეკლესიარი) ვაკესარბიელზე, ორსაყდრები ტყეში, სამლოცველო (წარმართული საკულტო ნაგებობა - ძვ.წ. XIV-XII სს.), სახარის ჯვარი (ეკლესია ლ.მამუკიშვილის ეზოში), უკანჭალა - ნასოფლარი, ფაფააის ღვთისმშობლის ეკლესია (XVIII ს.), ღვთაების ეკლესია (სოფელში ი.ჭავჭავაძის ქუჩაზე - 1865 წ.), ღვთისმშობლის ეკლესიის კომპლექსი (ღვთისმშობლის ეკლესია (VI ს), კოშკი, ნაგებობათ ნაშთები, გალავანი) შტორის (ტურის) ციხის კომპლექსი, შუაგორის ციხე, ციხე (შუა საუკ.), ციხე -გალავანი (XVIII ს.), ძელ-ძლიერი (ნაეკლესიარი რ.საღირაშვილის ეზოში), წმ.გიორგის ეკლესია (სოფლის თავში - გვ.შუა საუკ.), წმ.გიორგის ეკლესია უკაჭალაძე (გვია.შუა საუკ.), წმ.გიორგის ეკლესია და კოშკი ძველ სასაფლაოზე (გვ.შუა საუკ.), წმინდანების ეკლესია (მე-19 ს.), წმ.ნინოს ეკლესია (გვ.შუა საუკ).
  22. შიხიანი (ნასოფლარი) იხ. სოფ.ენისელი.
  23. ჭიკაანი - ისტ.სოფელი, კვირაცხოვლის ეკლესია (სასაფლაოზე მე-16 საუკ.), სამი კოშკი სოფელში (გვ.შუა საუკ.), წმ.თომას ეკლესია, ციხე - გალავანი (სოფლის აღმოსავლეთით 3 კმ-ზე, ვაკეზე), ნაგებობის ნაშთი (გვ.შუა საუკ.), უსანეთის ეკლესია (წიწკანაანთ სერზე), ყვანწაანთ ციხე - კოშკი (მე-18 ს.), ციხე (სოფლის განაპირას ციხეებად ცნობილ ადგილზე),
  24. ყვარლის დუბის ღვთისმშობლის შობის მონასტერი (VI ს.), ყვარლის ციხე-გალავანი, მისი 2 და 3-იარუსიანი გალავანი, ცილინდრული კოშკები, მეორე გალავანი და არხი (XVI-XVIII ს.), ლაშარის წმინდა გიორგის ჯვარი, ყვარლის იოანე ნათლისმცემელი, ყვარლის ჯვარი პატიოსანი, წყაროსთავის სალოცავი, ყვარელის ღვთისმშობელი
  25. ყორიანის საყდარი


გამოყენებული ლიტერატურა:
საქართველოს ისტორიისა და კულტურის ძეგლთა აღწერილობა, ტ.1-I, თბილისი, 2013 წ.


(+)