|
<უკან დაბრუნება
დ ა კ ა რ გ უ ლ ი ი ს ტ ო რ ი ა
(უძველესი ღვთისმსახურების კვალდაკვალ)
ხელოვნებათმცოდნე გიორგი გიგაური
ჟურნალი "სვეტიცხოველი", N1, 2013. issn 1987-6874
“თავის ქვეყნის და გვარ-ჯილაგის ისტორია
ვინც კარგად იცის, იმას ვერანაირ მტერ ვერ მაერევის“
1981 წლის ჩანაწერი. ხევს.
(ხვთისო ლიქოკელი)
ქართულ ისტორიულ წყაროებში მოყვანილი ცნობები, ზოგიერთი ღრმად შესწავლას მოითხოვს და ამოუხსნელია ბევრი დაკარგული ინფორმაცია. ისტორიკოსების მიერ ნახსენები მონათესავე ქვეყნის ხალხი, შემდგომ საუკუნეებში დაკარგულია, ან სხვა ქვეყნის ტერიტორიაზეა მოქცეული და შერეული. ისტორიული ეთნიკური პროქართველები თავისი გენეტიკური კოდის და მრწამსის გადასარჩენად თავისივე თვისტომთან მისულან და იბერიულ-ქართული ქვეყნის შენებაში ჩაბმულან. ასეთ ისტორიულ ინფორმაციას ვხვდებით "არიან-ქართლის“ შესახებ, "ქართლის ცხოვრებიდან“. ასევე სპეციალისტებისთვის ამოუხსნელია ვახტანგ გორგასლის ისტორიკოსის ჯუანშერის მიერ ნახსენები "ჯაზირის მიწა-წყალი“, სადაც ქართველებიც ცხოვრობდნენ. ასევე ინფორმაციაა, რომელიც ეხება "ქალდეველთა ურიდან“ მოსულ მონათესავე ქართველი ხალხის ერთ ჯგუფზე "იგინიცა დაეშენნეს ქართლს“ [1]. ძველ ბერძნული ისტორიული ცნობებში ნახსენები და აღწერილი "კოლხები“ საერთოდ არ ჩანს ქართულ ისტორიულ წყაროებში, ასევე ქართველი ხალხების "ხალდების“ შესახებ არასრული ინფორმაცია, ასევე ისტორიულ ფრიგიაში პროქართველი მესხების ("მესხოი" ძვ.ბერძ.) შესახებ არასრული ინფორმაცია და ა.შ. ძველი დროის ისტორიკოსები ძირითადად ემსახურებოდნენ სამეფო კარს და მათი გავლენით ეთნიკურ ქართველებზე დეტალური ინფორმაცია არ გვაქვს. სხვანაირად, დღეს მკვლევარებისთვის და მეცნიერებისთვის ეს საკითხი გარკვეული იქნებოდა. მიუხედავად იმის რომ, ბევრი ფუნდამენტური კვლევებია ჩატარებული მცირე-აზიასა და მესოპოტამიის ისტორიულ მოსახლეობის შესახებ, ბოლომდე გასაგები მაინც არაა, პროქართველთა კიდევ სხვა საცხოვრის ადგილების თავისებურება. საქართველოს ტერიტორიის გარდა, კიდევ სად იყო ისტორიული ადგილები, ამაზე კვლევა მომავალშიც გაგრძელდება. არქეოლოგიური მასალები და შემორჩენილი ტოპონიმიკა საქართველოს სამხრეთით პროქართველთა ისტორიულ არსებობას ადასტურებს. საქართველოს ტერიტორიაზე ფიქსირებული პიქტოგრაფიული და ფარული დამწერლობის ნიშნები, უძველეს დამწერლობის ტრადიციას ადასტურებს. ასეთივე დამწერლობის ნიშნები საქართველოს გარდა კიდევ სად იყო, ამაზე კვლევა მომავალშიც უნდა გაგრძელდეს. ქრისტიანობამდელი ქვეყნის, წარსულის სწორი კვლევა ერთ-ერთი მთავარია, სწორი ინფორმაციის დასადგენად და მომავალი თაობებისთვის სწორად გადასაცემად. ამ საკითხში ფარული ნიშნების იდენტიფიცირება და პროფესიონალურად წაკითხვა უპირველესია, რომელიც ძველ ღვთისმსახურების კულტურის ძეგლებს უკავშირდება. ნიშნიანი ქვები დადუმებულან და ელოდებიან ამეტყველებას, ისტორიიდან ხმის მოწვდენას. ფარული ნიშნები ღვთისმსახურებას რომ, ეკუთნოდა ამაზე რამდენიმე ფაქტი მეტყველებს, მაგრამ მთავარი კვლევა წინ გვაქვს. პირველი, საერთოდ უნდა ითქვას რომ, ქართულად "წერა“ და "შეწირვა“ ურთიერთკავშირშია, უდაოა. ნივთი თუ რიტუალი ყოველთვის იყო ნიშნებით დანიშნული, რათა ღმერთისთვის მიკუთნებულიყო. შესაწირავ ცხოველზე და პურ-საწირებზე ჯვრის გამოსახვის გარეშე დღესაც არ ხდება (შესაწირის შეწირვა) სალოცავისთვის. იმ ჯვარ-სალოცავებზეა სწორედ საუბარი, სადაც მიმდინარე ღვთისმსახურება ძველ აღთქმასთან მსგავსია, უფრო ზუსტად ძველი აღთქმის არქეტიპია. ბოლო პერიოდში რამდენიმე წიგნი გამოვიდა სადაც მცდელობა იყო შედარებინათ ხევსურეთის ღვთისმსახურება და ძველი აღთქმის წესები,("ძველი აღთქმა და ხევსურთა წეს-რწმუნებანი“ ავტ. ლ.გაბური). მათ შორის მსგავსებებია; კარავიანი ღვთის კარი, ხუცესის ხელ-მხარის განათვლა, რჯულის კაცები, მოფიცრობის ტრადიცია, მოკვეთის ტრადიცია, სისხლის აღების ტრადიცია, მაწმიდარ-მაგანძურნი და ქადაგ-მისანნი, სამკადრეო ნაჭერი, უფროს-უნცროსობა, წინაპართა კულტი, წყაროთა დალოცვა, რქების შეწირვის ტრადიცია, ქვათა შენახვის ტრადიცია, წყაროს წყალში განბანვა, სალოცავის დიდი ქვებით აგების ტრადიცია, ცხოველის სისხლით განათვლის წესი, სამან-სამძღვრის ტრადიცია, ქალის უწმიდურების შესახებ, უსურმაგის შესახებ დაცვის წესი, შაბათის უქმი, ხატში მიბარების ტრადიცია, ხატში შვიდდღიანი დღესასწაულის და მსახურების წილის ყრის ტრადიცია, ხატისთვის პირველმოგებული ხბოს შეწირვის ტრადიცია, ხატში ზღვნობის და ხავიწიანი ქადების შეწირვის ტრადიცია, ტაბლის სახელდების ტრადიცია, "ფერხისაის“ ტრადიცია ("მახანაიმის ფერხისაის“ (ქებათა-ქება სოლომონისა 7: 1,2), მკვდრის დატირების ტრადიცია, მკვდრის უწმიდურობა, პირის სახსნილოს ტრადიცია, ნაცარ-თვალი და გამაწმიდავებელი წყალი, ხატში ხუცესის ყავარჯენის (კვერთხი) ტრადიცია, ფარულ ნიშნიანი სალოცავის ქვები და ამ ნიშნების მსგავსება კაბალას თილისმათა სიმბოლოებთან, "კამალა“ და კაბალა, კიდობნით "წმიდა ჯვრის“ შენახვის შესახებ გადმოცემები და ბიბლიური "უფლის კიდობანი“ და სხვა. აქ შემთხვევითი მსგავსება ნაკლებად საფიქრებელია, რადგან რწმენასთან გვაქვს საქმე. ამას ღრმა კვლევა, რომ სჭირდება საერთო აზრია, სადაც სხვადასხვა სპეციალისტების, გამოცდილი, ცოდნა მოგვცემს სწორ დასკვნას. ღვთისმსახურების ისტორიის მკვლევარები დღეს გამოთქვამენ აზრს რომ, მრავალღმერთიანობამდე მონოთეისტური რწმენა არსებობდა მსოფლიოს ხალხებში და დამადასტურებელ ნაშთებსაც პოულობენ, მაგ.ევროპაში მალტის უძველესი ტაძრის ნაშთები და სხვა. რწმენის სფერო ყველაზე დიდხანს ინახავს ენობრივ, ფოლკლორულ და რიტუალურ ფორმებს და აქედან ადვილია ზოგადი წარმოდგენა ენის კლასიფიკაციის შესახებ. რომელი რწმენა იყო ნამდვილი პროქართული, ამაზე თვითონ სახელების და სახელწოდებების ეტიმოლოგია გვეუბნება. სხვა ერისგან მიღებული ღვთისმსახურება აჩვენებს, იმ ერისთვის დამახასიათებელ სახელწოდებებს, რაც მიღებული იყო რწმენიდან და ენობრივი ჩვეულებიდან გამომდინარე. მაგ: ქრისტიანობის შემოსვლის შემდგომ ბერძნული სახელწოდებები გაჩნდა ქართულ ღვთისმეტყველების ენაში. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთის საკულტო ღვთისმეტყველებაში სახელების ეტიმოლოგია არ შეცვლილა, რადგან უფრო ძლიერი ტრადიციული ფონი დახვდა. მათი წარმომავლობა ქართული ცნობიერებით იყო განპირობებული. საინტერესო ინფორმაცია, 1212 წლის: "ფხოველნი ჯვარის მსახურნი არიან და ქრისტიანობასა იჩემებენ“ (გვ.111-112) [1] საყურადღებო გამოთქმაა "იჩემებენ“ ანუ საკუთარის შესახებ წარმოდგენა აქვთ. აქ ღვთისმეტყველების ტერმინოლოგია ღრმად ქართულია და ამას ემატება "ჯვარის ენაც". მთის მოსახლეობა მტკიცედ ინახავდა ოდითგანვე წესებს და სხვა ენის (ბერძნულის) მიხედვით "ლიტურგია“ მიუღებელი იყო. იბადება კითხვა, ქართველთა წინაპრებს ხომ არ ჰქონდათ ძველი აღთქმის მსგავსი ღვთისმეტყველება?, რომელიც ებრაული ბიბლიის ხალხური, უფრო ძველი წესი იყო. სალოცავებში შემორჩენილი პიქტოგრამები და ფარული ნიშნები დღეს რიტუალური ხის საბეჭდავებში შემორჩა მხოლოდ ფუნქციურად. ქრისტიანობის შემოსვლის შემდგომ მოხდა სინკრეტიზაცია (შერწყმა) ძველ ღვთისმსახურებასთან და მთავარანგელოზების და ქრისტიანი წმიდანების სახელები ჩაენაცვლა. მთავარანგელოსების სახელებიც ქრისტიანობის შემოსვლას უკავშირდება, ხოლო ღვთისშვილები მითიურ ძეგლებად შემორჩა ხსოვნას. ხევსური ხუცესის "ხელ მხრის განათვლა“ შესაწირავი ცხოველის სისხლით მსგავსია ძველი აღთქმის წესებთან, მაგრამ მოსეს და არონის ხსენება არაა. ბევრი მსგავსი ჩვეულება და საღვთო რიტუალია მსგავსი და სიღრმისეულად გამოკვლევას მოითხოვს. ხევსურული ღვთისმსახურება აშკარად უფრო ძველია და ქართული ენის ძირებს სწვდება. წარმართული ელემენტები შემატებულია, ხოლო ცენტრალური, მთავარი "მერიგეს“ (მორიგე, მარიგე) ხაზი მთავარია და მასზეა აგებული მთელი წეს-რიგი. ამ კონტექსტში ქართული ისტორიული ინფორმაცია, რომელიც ვ.ბატონიშვილს და ლ.მროველს("მეფეთა ცხოვრება“) აქვს ყურადღებას იმსახურებს, მაგ. "და შემდგომ დაივიწყეს ღმერთი დამბადებელი თვისი და თაყვანს სცემდნენ მზესა, მთვარესა, ვარსკვლავთა და ნივთიერთა და პირუტყვთა და შემოერიათ გარეგანი წარმართნნი: სპარსნი,თურქნი, ასურნი, და ბერძენნ და შემდგომად ურიან. და იტყოდიან ესოდენითა ენითა. და უმეტეს დაივიწყეს დამბადებელი თვისი და წესნი და ჩვეულებანი თვისნი“. (17 საუკ. ვ.ბატონიშვილი "აღწერა სამეფოისა საქართველოისა“). "ქართული ჩვეულებანი“ გაიგივებული იყო "დამბადებელის“ ღმერთის რწმენის წესთან, ეს ძალიან საინტერესოა ჩვენთვის. ისტორიულ პერიოდში რა თანამიმდევრობას ჰქონდა ადგილი, ამოუხსნელია. სიმბოლო-ნიშნების მიხედვით ხევსურეთში დავითის ვარსკვლავის და სემიტური ნიშნების კვალი არ ჩანს. თვითონ ქართული ენა ენათმეცნიერებაში, სტადიური კლასიფიკაციით წინაინდოევროპულ ენების ჯგუფს მიეკუთვნება. იგი შედარებულია უძველესი კულტურის ხალხთა ენებს, როგორიც არიან: შუმერული, ელამიტური, სანსკრიტული, თაბალური, ხათური და ხმელთაშუაზღვის მკვდარ ენებს: კრეტულ, ეტრუსკულ და იბერიულ ენებს. ქართული ენის არქაულობა და ამავე ენაზე ძველი აღთქმის მსგავსი ღვთისმსახურება ორგანულად ურთიერთკავშირშია. ღვთისმსახურების კონსერვატიულობა და ტრადიციის მდგრადობა ენის სიძველეს ინახავდა ყოველთვის. ხევსურულ სალოცავებში დაცული ნიშნები რამდენად უკავშირდება ამავე სალოცავების საკრალურ ბუნებას, ამის გარკვევა უმთავრესია. საჭიროა სიღრმისეული გენეზისის ძიება და სისტემურობის ხარისხი. შედარებითი ცხრილის მიხედვით, რომელიც ჩავრთეთ მონოგრაფიაში "ფარული ნიშნები“ [15], გარეგნული, გრაფიკული ფორმების შედარება შეიძლება შუმერულ, ხარაპულ (სინდურ), კრეტულ და იბერიულ დამწერლობის ნიშნებთან. მსგავსება 25-35-მდე ერთეული ფიგურაა. 8-9 ერთეული ნიშნის მსგავსება ნაკლებად საყურადღებოა, ხოლო უმეტესად განმეორებული ფიგურა უკვე სერიოზულად საკვლევია. აქ შემხვევითობა გამორიცხულია და ენის ფაქტორი უფრო ხელს უწყობს, ამ დროს. 2011 წლის ინფორმაციით ასეთივე პიქტოგრამებიანი ქვები ლაზეთის მთიანეთშიც (არქაბი) აღმოჩნდა. იქაური ტოპონიმიკა და გეომეტრიული დეკორი რამდენად კავშირშია პიქტოგრაფიულ გამოსახულებებთან გასარკვევია.
(+)
საერთოდ დამწერლობის ისტორიაში პიქტოგრაფიული (ხატოვანი) და იდეოგრამული ფიგურები უფრო მეტი იყო, რადგან თითოეული ფიგურა შესაბამებოდა სიტყვას, ხოლო სილაბური და მარცვლოვანი დამწერლობის ჯგუფები შემცირებული რაოდენობითაა ცნობილი. საქართველოს აღმოსავლეთ რეგიონში მატერიალურ კულტურის ძეგლებზე დაფიქსირებულია 50 - მდე განსხვავებული (სისტემური) ნიშნები. მათ შორის ჯვარ-სალოცავებზე და ამ სალოცავებთან არსებულ ციხე-კოშკებზე. სულ 170 ქვა, ზედ 900-ზე მეტი ერთეული განმეორებული წყობილი ნიშნები. ფარულ ნიშნებში ჩართულია ასომთავრულის მსგავსი ნიშნები და გეომეტრიული ფიგურები. ძველ ქართულ ტრადიციულ სიმბოლო-ნიშნებში (მათ შორის ქართული დედაბოძის ორნამენტის სიმბოლოებში) რადგანაც სემიტური სამყაროს დამახასიათებელი ნიშნები არ გვხვდება (ქრისტიანულ ძეგლების სიმბოლოებს არ ვგულისხმობ), მაშინ თვითონ ივრითში (ძველ ებრაულში) გახდა საძიებელი ასეთი სიმბოლო-ნიშნები. ქართულ ისტორიულ წყაროსთან შედარებით, ძველ ებრაული ისტორია უფრო ძველ ჩანაწერებს ინახავს. სწორეთ ბიბლია გახლავთ ის ისტორიულ-თეოლოგიური სახელმძღვანელო, რომელიც ებრაელი ერის გმირულ წარსულს აღწერს. თავისი დადებითი და უარყოფითი ისტორიული პიროვნებების აღწერით გვასწავლის ცხოვრებას და ღვთისმორჩილებას. ღმერთისადმი ერთგულება და ეროვნული თვითმყოფადობა განუყოფელია და ამაზეა ებრაული ბიბლიის დედააზრი. ძველ ებრაული წარწერების ტექსტები ძვ.წ. 8-10-საუკუნისაა აღმოჩენილი (გეზერის კალენდარი) და ისინი ღვთისმსახურების შესახებ არის. ბიბლიის მკვლევარები შტადე, ჰოლცინგერი, ბუდე, გუნკელი, ველჰაუზენი მივიდნენ იმ დასკვნაზე, რომ შესაქმეს წიგნში შესულია (წინაინდოევროპული ენიდან) ქალდეველთა ურიდან სხვა ხალხთა გადმოცემები და რიტუალებიც. მათ შორის შუმერული მითოლოგიები და გადმოცემები. მკვლევარები გამოარჩევენ (დღევანდელი მონაცემებით) არაებრაულ სახელებს მაგ. თობელი, ლამეხი, მეთუშელი, ჰენოხი [2] გვ.408. ასევე მუსიკალური საკრავი ინსტრუმენტების სახელები: ბანბანი, ებანი და სხვა. გადმოცემებთან და სახელებთან ერთად უძველესი სიმბოლო-სკრიპტებიც გასათვალისწინებელია. ბიბლიური გადმოცემით ებრაელთა ერთ-ერთი (მთავარი) წინაპარი ებერი იყო (დაბ.19.25), რომელიც "წყალში გამსვლელი“-ს (მდინარეზედ გამსვლელი) მითიური მნიშვნელობით არის ცნობილი [19]. "ებერ“ - იქითა მხარეს, ასეთი შესატყვისობაც ცნობილია. "ბერეშიტ" - დასაბამად საწყისი, "ბერით"- ახალი აღთქმა, "ბერა"- ჭრა, "ბარა" - შექმნა [13]. ებერთან ერთად იბერის ეტიმოლოგიაც საინტერესო მსგავსებას ამჟღავნებს. უძველესი "ჰიბრუ“ და "ნიპპურ“ სახელწოდებებსაც ერთნაირად ასახელებენ, მაგ.NI.IB.RU. (М.Зильберман). მზის და მთვარის კალენდარული აღრიცხვიანობის შემოღებასაც შუმერული პერიოდიდან ვარაუდობენ მკვლევარები, რომელსაც ებრაული და ქართული ისტორიკოსები იყენებდნენ, ე.წ. "დასაბამისმიერი“ დროით ძველ ქართულად დღეს 7617 (2013) წელია. ეს წელთაღრიცხვაც შუმერული პერიოდიდან ჩანს მოდიოდა და არა მართლა დასაბამიდან (ავტ). ჩვენი აზრით, "ებერი“ - რაღაც მნიშვნელოვანის "გადმომსვლელი“, გვიან მიაწერეს მდინარეზე გადამსვლელს. "ებერი" - გადამსვლელი ასეთი შესატყვისობა ქართულ ენაშიც ნაცნობია, მაგ."ებირება“, "გადაბირება“, "შაუნდნას იმასავ, თუ სხვაგნიურ, სულ რა ებირებოდასავ“ (ხევს.ლექს. ალ.ჭინჭარაული). ცნობილია გადასვლები სახელწოდებებში: "იბერი“ და "იმერი“ (იქითა მხარე). ბიბლიის მკვლევარი ებრაელი ისტორიკოსი იოსებ ფლაბიოსი აღნიშნავდა: "თობელმა დაფუძნა თობელები, რომლებსაც ახლა იბერები ეწოდებაო“ (გეორგიკა 1. გვ.271). აქ ქართული ბერიკაობის რიტუალია საინტერესო და ამაზე მოგვიანებით აღვწერთ. ბიბლიაში თობელის ანუ თუბალ-კაენის შესახებ ნათქვამია "ესე იყო კვერით ხუროი მჭედელი რვალისა და რკინისა“ (შესაქმ. IV, 22). საქართველოში აღმოსავლეთ რეგიონშია "თებულოს“ მთა. აქ შემორჩენილი ტოპონიმები მსგავსია მესხურ-ლაზურ-ჭანურ სახელწოდებებთან, მათ შორისაა: "შუბან“ (ლაზეთი), "შუბან ნერგის ანგელოზი“ (ხევსურეთი. ლიქოკის ხეობა), ლიქონა (ლიქოკი), არხოტა (არხოტი), ორბეთი (ორბეულთა), კვარშა (კორშა), ოშკი (როშკა), გველეთი, კვირიწმიდა, აბულთა (აბულეთაურნი. ხევს.), ბისო, აკნელი (აყნელი), ხალდიზენე (ხადუ), ტბენი (ატაბე), აჭე, შატბერდი (შატილი), გიორგიწმიდა, აწუნდი(წუნდა), ჯავახი (ჯავახე. თუშეთი) და სხვა. ბიბლიურად წარღვნის შემდგომ, "ებერი“ არ მონაწილეობდა ბაბილონის გოდოლის შენებაში და ენობრივ აღევაში არ მოხვდა. ამ დროს "ერთ ჭეშმარიტ ღმერთს სცემდნენ თაყვანს“ ასეთი ინფორმაციაც ინახება ბიბლიის მიხედვით, შემდგომ დაიწყეს უკეთურობა და იწყეს "გოდოლის შენება“. ჩვენი აზრით, ზემოთ ნახსენები, "წყალში გამსვლელი“ წარმოადგენს უფრო ძველი მითიურ წარმოდგენას მაგ.შუმერული მითოლოგიით "ღვთაებრივი წყლიდან განუნიდან“ ღვთაება ამოდის (მათ შორის ინანა), იგივე "უთუსეული ენგურის სახლიდან“ ზე-კაცის ამოსვლა (შუამდინ. მითოლოგია ზ.კიკნაძე).
 
"განუნი“ და ქართული დედაბოძის სიმბოლო - ორნამენტი
ანალოგიურად ქართულ-ბასკური ენებით "იბერის“ დაკავშირება წყალთან, მდინარესთან და ტბასთან (ტაბალი) ცნობილია. "ტაბალ“ - ებრაულად წყალში ნათლობაა (ტაბუირება - დაფარული საიდუმლოება). ენათმეცნიერები "ტაბალს“ და "იბერს“ ერთმანეთს უკავშირებენ. სახელწოდება იბერი (ბერ) ღრმა წარსულში არსებობდა და ამ ენაზე მოსაუბრე ხალხები, წინაინდოევროპულ ენაზე მოსაუბრე ხალხად მოიაზრება. "მესხნი ჩვენაც გვყვან წყლისანი“ - ასეთი ხალხური ლექსიც მოიპოვება ხევსურულ პოეზიაში. "წყლისანი“ ღვთიშვილები იყვნენ ასეთი მონაცვლეობაც სჩანს მეორენაირ ამავე დროის ლექსში: "ხორეჯნ ჩვენც გვისხენ ღვთიშვილნი“. შუასაკუნეების ხალხურ თეოლოგიურ წარმოდგენაში "ღვთიშვილების“ "წყლიდან“ მომდინარეობის შესახებ წარმოდგენა, რომელიც ხალხურ ლექსშია, შემთხვევით არ შემორჩენილა (მსგავსება "ბერიკაობის“ დღესასწაულთან). ამ ფაქტთან დაკავშირებით საინტერესოა სიმბოლოების და ორნამენტების კომპოზიციებიც, სადაც ანთროპომორფული ფიგურები წყლის (დაკავკაული და დატალღული ორნამენტები) მნიშვნელობის მსგავს სიმბოლოების შიგნით ან გვერდით ხშირად გვხვდება, ქართულ დედაბოძების დეკორატიულ გაფორმებებში და ძველი ავეჯის სიმბოლოებში. ტერმინი "წყალობა“ (შეწყალება) ღვთისმსახურების ენიდან მოდის ასევე და ჩვენი აზრით, "ღვთაებრივი წყლის“ გადმოცემას მიუთითებდა. წყლის კულტის ნაშთები შემორჩენილია პირენეის (იბერიის) ნახევარკუნძულზეც და ქართულ სამყაროშიც "ვეშა წყაროს“ მომდინარეობა "სიცოცხლის ხესთან“ არსებობს, მითოლოგიური გადმოცემებით. ფარული ნიშნების მსგავსი განლაგება ჩანს ერთ-ერთ ქვაზეც იხ.სურ.102 [15].
აღნიშნული საკითხი ცალკე საკვლევი თემაა და ბევრად მდიდარ მრავალფეროვან გამოთქმას და საკულტო ობიექტებთან დეკორულ-იდეურ კომპოზიციებს წარმოადგენს. სახელ-ტერმინების მსგავსება შეიძლება შემთხვევითაც იყოს, მაგრამ როცა რწმენას და ღვთაებრივ წარმოდგენებს ეხება საქმე, მაშინ საეჭვოა უბრალო, მსგავსებას მივაწეროთ ფაქტები. ძველი ბერძენი და რომაელი გეოგრაფების ინფორმაციით სახელი იბერის ისტორია იმდენად ძველია რომ, იმ დროსაც, ე.ი. ანტიკურ დროსაც, იგი, უკვე, ღრმა წარსულის მქონეა. ქართულ ლექსიკონში ფუძე "ბერ“ ღრმად გამჯდარია და უძველესია. ჩვენი აზრით, "იბერი“ არის ღვთისმსახურებიდან და მისი წარმოდგენიდან მომდინარე (იხ."ბერიკაობის“ რიტუალი). "ბერ“ მთავარია და "ი“ თავსართია როგორც მაჩვენებელი მაგ. ი-სარი, ი-მერი, ი-რემი, ი-ელნო (მთა), ი-არა, ი-არაღი და სხვა (ი და ე პრეფიქსებია და მათი მონაცვლეობაც ცნობილია, მაგ."ებრო“, "ებირება“). ხევსურულ ჯვარ-სალოცავებში შემორჩენილი "საბეროები“ მიუთითებს წინაქრისტიანულ ღვთისმსახურების კვალს. საბერო ოთახია სალოცავს მიშენებული სადაც ჯვარის მსახურნი ღამეს ათევდნენ დღეობების დროს [8]. "საბერო“ რომ წინა დროისაა, ამას ადასტურებს "ბერ ბაადურის“ შესახებ სალოცავთან დაკავშირებული გადმოცემაც და საბერო "ნინახთისა“ სადაც კოპალას, ქოხ-სამლოცველო ჰქონია და აქვეა "სანეს“ გორიც (ფშავი,შუაფხო). ფშავში არის ერთი საინტერესო სახელწოდება "ცაბაურთა“, რომლის წამომავლობა ამოუხსნელია და ამის შესახებ არავინ დაინტერესებულა, რათა ღრმად გამოკვლეულიყო. ჩვენი მცდელობით ნაწილობრივ შევეცადეთ აღგვედგინა უძველესი წარმოდგენა და ლოცვები, რომელიც ამავე სალოცავში ტარდებოდა, მაგ.ადგილობრივი ხევისბერი ხვთისო პატარაშვილი (80 წ. 2012 წ. ბულაჩაური), რომელიც აქ "მთავარანგელოზის“ სალოცავში მსახურობდა 36 წელიწადი, იხსენებდა ძველ ლოცვების შინარსს: "დიდება შენდა მთავარანგელოზო, ცასმაარულო, ცასბარებულო, შენა გამარჯვებით, ჩვენდ წყალობა, დიდება დიდო მთავარენგელოზო“... ვფიქრობთ ამავე სალოცავის სხვა ლოცვებიც ასევე ჩასაწერი და შესადარებელი იყო და ასე შეიძლება ამოხსნილოყო "ცაბაურთას“ სალოცავის ქართული წარმომავლობა. სალოცავებში ხუცესის მთავარ თასს "ბარძიმნი“ ეწოდება და ესეც ბერის სასმისს მიუთითებს (ქართ. მი-ბარ-ებული. ასეთი სახელწოდება სპარსულ ენაშიცაა, მაგრამ "ბარ“ და "ბერ“ ფუძე უფრო ქართულ ენაშია ღრმად გამჯდარი და მას მრავალნაირი განშლაც მოეპოვება). აღმოსავლეთ საქართველოს რეგიონში ცნობილია მდინარე "იბერის“ არსებობა (სტრაბონი) და დღევანდელ "იორს“ შეესაბამება ეტიმოლოგია (იბერი-ივერი-იორი). ამ მდინარის ხეობაში არსებობდა დასახლება "ბერი“ (დღევანდელი ჟალეთი. ვ.ბატონიშვილის მიხედვით ადრე ერქვა "ბერი"). "ჰიბერი“ ასეთი სახელწოდება რომაულ პერიოდში არსებობდა. "ბერ“ ფუძე სახელწოდება უცხო არაა ახლო აღმოსავლეთისთვის, მესოპოტამიის დასავლეთით ისრაელის მიწაზე მდინარე იორდანიის ტბას, ტიბერიის ტბა ეწოდებოდა. უფრო უძველეს შუმერულ მითოლოგიაში ცნობილია "ბეროსოსი“ - ძველი ღვთაების სახელი და "ბარა“ - უზენაესის მნიშვნელობით იხსნება (შუამდ. მით.ზ.კიკნაძე). ამავე მითოლოგიაში ნახსენებია "ქუსინგ“ (უზენაესი ქურუმი), რომელიც "ხუცესი“ -სთან მსგავსია, ჩვენი აზრით, ასევე მსგავსებაა "მერიგე“ (მორიგე,მარიგე) შუმერული "რიგმუ“-"პირველი ღვთაებრივი უდიდესი ხმა“, რომელმაც წესრიგი მისცა სამყაროს (ღმრთის დაბადების წინა ხმა). თუშეთის ჯვარის მსახური "შულტა“ ძალიან ჰგავს, ასევე შუმერულ "შულპაეს“ - "ახალგაზდა უფალი გამობრწყინებული“ (იქვე). ბოლოს მთავარი, ხევსურეთში ბერიკაობა იმართებოდა ახალ წელს, გამცხადებას (18 იანვარი), გუდანის ჯვარში, განმცხადება-წუხრას აქ იცოდნენ "ბერიკაობა“. "ბერ-ბაადური“ გუდანის ჯვრის სახელია, "გმირმა ბერბაადურმა -გუდანის ჯვარმა დელამფარი უფარა“ (ბაჩანა რაზიკ. "რამე-რუმე მთისა“). ბერიკაობის თემა ცალკე, ღრმად საკვლევია, რადგან მთაში მისი რიტუალური ფორმები და სემანტიკა, უფრო ძველ წესებს შეიცავდა. მთავარი პერსონა "ბერიკა“ ატარებდა სხვადასხვა ნიღბებს და უფრო ხშირად მიღებული იყო კურდღლის, ღორის და თხის ნიღაბი. კურდღლის ნიღბიანი ბერიკა ჯვარ-სალოცავიდან კურთხევით გამოდიოდა და ჯგუფთან ერთად დადიოდა სოფლებში. მუსიკის და მღერის თანხმლებით დადიოდნენ ოჯახ-ოჯახ და აგროვებდნენ შესაწირავს. ბერიკას კურდღლის ნიღაბი თავისი ლამაზად გაწყობილი ულვაშებით ძალიან დაფასებული იყო და ულვაშის "წართმევა“ ბარაქის მომცემი იყო ოჯახისთვის. "წაგლეჯილ ულვაშსს პურის მოსაზელ ვარცლში ჩააგდებდნენ და ეტყოდნენ: "ბარაქასა არათასა, ბარაქასა ბევრათასა“.. "ბერიკა“ს ვითომ დაიჭერდნენ და მოკლავდნენ, მერე დედოფალი წყალს აპკურებდა ან პატარა წყალში ჩააგდებდნენ და "გაცოცხლდებოდა“. იყო დიდი მხიარულობა“ (გოგოლაურთის ხევისბერი. ფშავი. მუქო. ფილიპე ბაღიაური 82 წ. 2012 წ.) "ბერიკა“ ამ შემთხვევაში სალოცავთან დაკავშირებულია და იგი ამაღორძინებელი, ხვავის და ბარაქის მომტანია სიმბოლურად. "ამ მხიარულობის სიცილის ბუნება, ბუნების სიცილში იღებს სათავეს, იმ ბუნებისა, რაც გვამყოფებს. სადაც დაუსრულებელი მიწყივ ახლად მშობი ამაღორძინებელი სხეულები და ფორმები ურთიერთგარდამავლობენ, სადაც მიკროკოსმოსი ღიაა მაკროკოსმოსის მიმართ“ (ზ.ქარუმაძე. რა არის პანტაგრუელიზმი?. ფრანსუა რაბლე, გარგანტუა და პანტაგრუელი. 1991, თბ., გვ.351-360). (სამწუხაროდ, ბერიკას და დედოფლის მისტერიაში ბაბილონური თამუზის და იშტარის სახეებსაც ხედავენ, რაც ჩვენი აზრით არასწორია). ბერიკაობის რიტუალებშია ჩადებული უძველესი პროქართული მსოფმხედველობის დედააზრი, რომელიც ქართულ ზღაპარშიც გვხვდება, მაგ.დედინაცვალი გერს კლავს, იგი ხედ ამოდის, მისგან სალამურს აკეთებენ, სალამური საუბრობს თავის შესახებ, სალამურს ცეცხლში აგდებენ, ფერფლი აღმოცენდება ისევ მცენარედ და საუბრობს. დაუსრულებელი მოკვდომა-აღორძინების იდეა-მისტერია სწორეთ ბერიკაობის დედაზრშია მოცემული, რომელიც ეროვნული თვითმყოფობის, თვითგადარჩენის სტრატეგიის ერთერთი მთავარი ხაზია უძველეს ღვთისმსახურებაში. აქ "ღვთაებრივი წყალიც“ ჩანს და წყლიდან ამოსული ბერიკას მხიარული სახეც. "ბერიკას“ მოსვლა იგივე "გადასახვა-გადმოსვლა“ საინტერესო მსგავსებას ამჟღავნებს ებრაული მამამთავრის "ებერის“ შინაარსობრივ გადმოსვლასთანაც. ეს უკანასკნელი გვიანდელი მატერიალიზებური გადმოცემითაა ბიბლიურ ისტორიაში. მსგავსება "წყალთან“ და "გადმოსვლასთან“ არაა მხოლოდ, ასევეა ებრაული წყალში დაფლა (განწმედა) "ტაბალ“ სახელწოდება. ამას უკავშირდება ხევსურული ზემოთ ნახსენები ლექსი: "მესხნი წყლისანი“-ს შესახებ ხალხური ლექსიც და "წყლის ხალხი“ (ბასკ.) და "ტბის ხალხი“ (ტაბალები.ქართ.). ბერიკას პერსონა დღეობაში მთავარია და ხევისბერის თანაშემწეა თითქოს. ფშავში გვიანობამდე იყო შემორჩენილი "ბერიკაობა“, ხოლო ხევსურეთში დღეს თითქმის დავიწყებულია. ჩვენი აზრით, "ბერიკაობა“ არქაული პალეოლითური დროის ხალხური საღვთო წარმოდგენის გამოძახილია, რომელიც წინაინდოევროპულ ენაზე მოსაუბრე იბერიულ და პროიბერიულ ხალხებს ჰქონდათ. "ღვთაებრივი წყლის“ მნიშვნელობა ბერიკაობის მთავარ პერსონასთან "ბერიკას გაცოცხლებასთან“ თავი მთავარია და ამას ეხმიანება შორეული ბასკური ენით "ური“ (ურ) პრეფიქსის და სუფიქსის გამოყენებაც, რომელიც "წყალს“ ნიშნავდა და ნიშნავს. ხევსურეთში გავრცელებული სახელებია: ბერდია, ბერდიხა, ბერდი, ბერგა, ბერდედა, ბერისძე, ბერდიული, ბერუა, ბებერა, ბერხენა, ბერკა, ბერდედული, ბერა, ადუა, გარსია, გიგა, გიგი, გაგა, აბა, აბაისძე, ალუდა, უთურგა, შარუმა, სამძიმარი, მინანი, თამთინა, ქალდა, თომთინა, უა და სხვა. ცნობილია სალოცავში "მი-ბარ-ება“ ანუ სალოცავისთვის, ღმერთისთვის გადაბარება (მიკუთნება). ასევე დასავლეთ საქართველოშიც არსებობს უძველესი ძეგლის ნაშთები სადაც "ბერ“ ამოსავალი ფუძეა სახელწოდებისა მაგ: "ნაბერაყუ“ და სხვა. ძველ ქართული ქალაქური სადღესასწაულო დღეობა "ბერიკაობა“ მხატვრულ სახიობაში გადასული პერსონაა, რომელსაც რწმენასთან კავშირი გაწყვეტილი აქვს. ენათმეცნიერები "ბერის“ ეტიმოლოგიას "ბრძმედი“, "გრდემლი“-ს სახელთანაც აკავშირებენ, როგორც ლითონის დასამუშავებელ ხელსაწყოებთან (ენათმეცნიერი, პროფ.მ.ქურდიანი). ქართულად ფერად ლითონის სახელი "თითბერი“-ც ძველია. ჩვენი აზრით, "ებერი“ და "ბერი“ უფრო თეოლოგიური სახელწოდებაა ვიდრე გეოგრაფიული. "ბრ" თანხმოვანთა კომბინაცია ნათებასთან და ბრ-წყინვასთანაც (ბრიალი, იბერთქნა - ხმაურით გაცეცხლდა) გვხდება ქართულ ლექსიკონში. "ბერ“ - სახელწოდება უცხო არაა იბერიულ-კავკასიურ ენაშიც, მაგ:ვაინახურში იგი "დაბადებასთან" და "დამბადებელსთან“ კავშირშია (Бераш ден ца- მშობლიური სახლი, Бер динарг - სამშობიარო). ბერის სახელი უძველესი დროიდან საღვთო წარმოდგენებში და გეოგრაფიულ ადგილებიდან მოდიოდა (ქართ."ბარი“ და ბასკური "ბარ“- ჭალა."იბაი“- მდინარე. "იბერ“ - მდინარის, წყლის ხალხი. იხ. რ.ლაფონი ("ბასკური ენა და ბასკურ-კავკას. ჰიპოთ“. 1976). რაც დღეობებში ნაშთებად შემორჩა იგი საღვთო რიტუალიდან იღებდა სათავეს, ასეთია მკვლევარების აზრი. იბერიულ სკრიპტოგრამებში "ბე“ მარცვალი აღინიშნება ცალმხრიდან სამ სხივიანი წრით, რომელიც მსგავსია ეგვიპტური იეროგლიფის "ათინ“ (ატი) გამოსახვასთან. იბერიული "ბე“, "გე“ [16] და ხევსურეთის სოფ: კისტანის ღვთისმშობლის სახელობის სალოცავთან ციხის ქვის ნიშანი, იხ.სურ.95 [15].
 
იბერიული (პირენეის) დამწერლობა ანბანურ-მარცვლოვანია, გეომეტრიული ფიგურები ასტრალურ-კოსმოლოგიური ხასიათისაა და მხატვრულად ჩამოყალიბებული ნიშნებია. ამ დამწერლობის წარმოშობა მკვლევარებისთვის ერთმნიშვნელოვნად არ არის ამოხსნილი. იბერიულის მსგავსება, საქართველოს ტერიტორიაზე შემორჩენილ პიქტოგრამებთან შესამჩნევია. აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში შემორჩენილია ქურუმი-ქადაგი ქალის "მინანის“ შესახებ გადმოცემაც, რომელიც წმ.ნინოს არქეტიპია და ზოგჯერ იგივდება კიდეც. მის სახელს უკავშირებენ "ჯვარისმსახურების“ დარსებას და კარატის, გუდანის, ხახმატის ჯვარ-სალოცავების წარმოქმნას. ჭალაისოფელში "კარატის“ ჯვარ-სალოცავში აღმოჩენილია ფარულ ნიშნიანი მინანის "ქვა-ტაბლა“, რომელზეც "დღეობებში ქადებს აწყობდნენ და სანთლებს ანთებდნენ“ (ადგილ. ხუცესი იმედა ლიქოკელი 65 წ.) "მინანის“ სახელიც საინტერესო მსგავსებას ამჟღავნებს შუმერულ მითოლოგოსებში დაფიქსირებულ "ინიმინი“ - "პირველი ღვთაებრივი სიტყვა“-სთან. აქ უნდა ავღნიშნოთ ფერეიდნელ ქართველებში "ანინა-მანინას“ დარ-ავდრის სავედრებელი ლოცვები (ლექსო მამულაშვილი. ქ.თორელი.ფერეიდანი). შუმერულ ენის საღვთო სახელ-ტერმინების გარდა მსგავსებაა ამავე უძველესი კულტურის პიქტოგრამებთან და სიმბოლოებთან, (იხ."განუნი“ და "ენგურის“ გამოსახულება და ქართული დედაბოძის ორნამენტული სიმბოლო) იხ.ზემოთ გრაფიკ.გამოს. ქართულ გამომსახველობით დეკორში გეომეტრიულად სტილიზირებული სიმბოლოები ორნამენტის ფორმით გვხვდება საკულტო ობიექტებზე. საინტერესოა რომ, დასავლეთ საქართველოს მდინარე "ენგურის“ სახელის მსგავსად, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში ხევსურეთში სოფლის შუა საღვარე ქუჩას "ენგური“ (ინგური) ჰქვია და ეს სახელწოდება შატილის შუა ქუჩას დღემდე შემორჩა. კოპალა და იახსარი ბერებად იცნობიან და საინტერესოა რომ, იახსარს თავისი საბერო და სამლოცველოც ქოხიც ჰქონია "ნინახთისა“, "ნინახი“. აქ "ნანა“ ღვთაების და "წმ.ნინოს“ სახელები ურთიერთჩანაცვლებულია. რას ამბობს ბიბლია აბრაამზე და უძველეს ღვთისმსახურებაზე?. ბიბლიური ინფორმაციით აბრაამი ქალდეველთა ურიდან გამოვიდა და გამოიტანა ღვთისმსახურების ტრადიცია (მელქისედექის დალოცვა. დაბ.14:18-20). მელქისედექი "უზენაესი ღმერთის მღვდელი“ (პავლეს ეპისტ. ებრაელთა მიმართ. თავი 7) ასეთია უცნობი მონოთეისტი ღვთისმსახურის აღწერა ბიბლიაში. ეს ღვთისმსახური ნახსენებია კუმრანის ტექსტში "მიდრაშ მელქისედექ“, როგორც "წმიდათა მეფე" და "მღვდელი მუდამ“. იგი თითქოს წარღვნამდელია და მისი ღვთისმსახურებაც წინა დროისაა (ენოქის წიგნი, ესეელთა ორიგინალიდან). გაურკვეველი წარმომავლობის "უმამო, უძმო უნათესავო“ მელქისედექი საინტერესოა ჩვენთვის, რადგან ქართულ ხალხურ მითოლოგიაშია ასევე "უმამო, უძმო“ ამირანის ეპოსი. ბიბლიურად, ამ დროს, საფიქრებელია უძველესი ღვთისმსახურების წესებიც და ამ ღვთისმსახურების შემნახავი და გადმომცემი სკრიპტები (ფარული ნიშნები). არქეოლოგი ლეონარდ ვული რომელმაც გათხარა უძველეს ქალაქ ურის ადგილები (25-30-იანი წ.) მან აღმოაჩინა 1840 სამარხი (ძვ.წ. 2500 წ.) და უმეტესი თავის ქალა კავკასიურ-ევროპეიდური რასისაა. ბიბლიური აბრაამის დროის დამწერლობის ნიშნები გაურკვეველია და სასაუბრო ენაც [21]. მითიური გადმოცემით ბიბლიური "ჰენოხის ენა“ დაკარგულია. როგორც მკვლევარები ამბობენ, ბიბლიური ეს პერიოდი, ისტორიოგრაფიული არტეფაქტებით უცნობია. "აბრაამი“ ("ხა-იბრი“), ეტნონიმი "ხა-იბრი“ ძალიან არქაული წარმომავლობისაა ახლო აღმოსავლეთის ისტორიულ წერილობით წყაროებში (М.Зильберман). "Ибру, Ибри. (пересекшие реку Евфрат) – слово из Шумерского языка”.[28]. ბიბლიური "უფლის აღთქმული“ მიწის დაკავება და ადგილობრივი ხალხის განადგურებას თავისებური არქაული გადმოცემა გვაქვს ქართულ მითოლოგიაში, როცა მიწას ველურები "დევები“ არიან დაპატრონებულნი, რომელიც ადამიანის ჭამასაც არ ერიდებიან. მაშინ ღმერთის მითითებით "ღვთიშვილნი“ ჩამოდიან, პირველად გერგეტის ტერიტორიაზე და ეხმარებიან ადამიანებს მიწის დაკავებაში. ჩვენი აზრით, აქაც უძველესი ისტორიული მითოლოგიზირებული მოვლენის გვიანდელი ინტერპრეტირება ჩანს, რომელიც კეთილის გამარჯვებაა ბოროტებაზე, ანუ ისტორიულად ადამიანების გამარჯვება ველურ და სასტიკ არსებებზე. ველური დევების ამბავი ზღაპარშიც დამკვიდრებულა, სადაც პატარა, სუსტი და ჭკვიანი ნაცარქექია ამარცხებს ბოროტ დევს. მთაში ამ ბრძოლების გამარჯვების ადგილებშია სწორეთ ჯვარ-სალოცავთა გვიანობამდე მოღწეული კვრივები და ციხე-დარბაზები. საქართველოს ტერიტორიაზე ბევრგან არის დაფიქსირებული "დევისხვრელის“ გამოქვაბული, "საკერპო“, "დევთანადგომი“ (ზემოთიანეთი), "დევის ნასახლარი“, "დევის ნაციხვარი“, "დევის საფლავნი“ (უკანაფშავი), და სხვა. მითიურად "დევი“ ველური არსებაა და მისი გამოჩენა შიშს იწვევდა. ამ მითიური დევების გამოა, როცა ყოველ სოფელთან არსებობს ე.წ. "უფრიანი“ ადგილი, ანუ მოსარიდებელი ხევი, რომელიც კეთილის ჯვარ-სალოცავის საპირისპირო საკრძალავი ცუდი ადგილი. იქ ადამიანის მისვლა და გავლაც არაა მიღებული. "უფრიანის“ შესახებ საუბარიც კი არაა მიღებული კარგად, აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში. საქართველოში შემორჩენილ საკულტო ძეგლებთან დაფიქსირებულ ფარულ (სკრიპტებზე) ნიშნების შესახებ, გამოცემულ მონოგრაფიაში ("ფარული ნიშნები“) განგებ არ ავღნიშნეთ და არ ვაჩვენეთ, შედარებით ცხრილში კიდევ ერთი სიმბოლოები. საქმე ის გახლავთ რომ, ამ სიმბოლოების ჩვენებით უფრო გავართულებდით ისედაც რთულად ასახსნელ ფაქტებს და უფრო გაურკვევლობას გამოიწვევდა. სირთულე არა მარტო გრაფიკულად მსგავსებაა, ასევე ღვთისმსახურების (ძველი აღთქმის) ანალოგიური წეს-ჩვეულებანი. საქმე ეხება ე.წ. "კაბალას“ თილისმების ნიშნებს და აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში შემორჩენილ ფარულ ნიშნებს. კაბალა არის უძველესი სწავლება და ფილოსოფია, რომელზეც დაყრდნობით წარმოიშვა ებრაული საღვთო წიგნი "თორა“. კაბალას ეზოთერული მომდინარეობა 2-ე და 12-ე საუკუნეში გამოჩნდა. იგი ეყრდნობა ეცირას, ბაგირის, ზოჰარის სწავლებებს და მათ ნაწერებს (რაბინი იცხაკ ლურია აშკენაზი). მასში გაერთიანებულია 2-ე საუკუნის გნოსტიციზმი და ნეოპლატონიზმის შეხედულება. კაბალას ცნობიერება მოტანილია ისტორიული აბრაამის, მოსეს და სხვა ბიბლიური პატრიარქების მიერ (კაბალას ისტორია). მას ინახავდნენ საიდუმლოდ და თაობიდან თაობებს გადმოეცემოდა, "სულიერი ენერგია რომელიც მოდის აბრაამიდან“ (კაბალს მიხედ.). ჩვენთვის საინტერესოა კაბალას თილისმების სიმბოლოთა ისტორიული ხაზი და გრაფიკული ფორმების თავისებურებები. პირველ კაბალისტად აბრაამი ითვლება, რომელმაც შეკრიბა უძველესი ინფორმაცია და ღვთის მითითებით ჩაწერა. კაბალა საიდუმლოებით მოცული გემატრიებით და სიმბოლო-ნიშნებით იყო ცნობილი. გამოიყენებოდა ე.წ. უძველესი "ენოხის ენა,“ რომელიც დღეს ებრაულ სამყაროში დავიწყებულია. მოგვიანებით ხელოვნურად, მედიტირებით შექმნილი "ანგელოზების ენა“ ოკულტურ რიტუალებს ემსახურებოდა (ეიდენის ენა). კაბალას თილისმების სიმბოლოები ასტრალურია და ძველ ებრაული დამწერლობიდან (?) მოდიოდა, თუმცა გაურკვეველია წინარე დამწერლობის ასოები და პიქტოგრამები. ჩვენი აზრით, ძველ ებრაულში სად და როგორ არსებობდა (ჯ.დის და ე.კეპის ინფორმაციით 16-ს.) ამ სიმბოლოების წინარე ნიშნები, ღრმად გამოსაკვლევია. სწორეთ გემატრიები და ასტრალური ნიშნები იქცევს ჩვენს ყურადღებას, რადგან ფშავ-ხევსურეთის და თუშეთის პიქტოგრამებთან და ფარულ ნიშნებთან 30-მდე (ერთეული) მსგავსია. იხ.კაბალას თილისმების ნიშნები.
სანამ კაბალაზე კიდევ ვისაუბრებდეთ, ჯერ ავღნიშნოთ ქართულ ენაში რა შეხებაა ამ სახელწოდებასთან. "კაბალა“ ძველ ქართულად ნიშნავს: "ხართა გააბარებენ სასარგებლოდ იფქლითა მოსაცემად პირობითა რითმე სხვადასხვაითა“ (ს.საბა) [12]. ცნობილია გამოთქმა "დაკაბალებული“. ხევსურეთში და თუშეთში კაბალა არ ხსენდება, მაგრამ არის ერთი სახელწოდება "კამალა“, რომელიც ღმერთის პირდაპირ სამყოფელს აღნიშნავს, "შენს კარს, შენს კამალას დაიყენენ ჟამსა-უჟამოსა, ბნელსა-ცისკარს“... (ხახმატის ჯვარის ხუცობიდან. გ.ალუდაური 2002 წ) [8] ხევსურულად კამალა არის, მერიგეს (მორიგე, მარიგე) სამყოფელი მეცხრე ცაზე (ზოგან მეშვიდე ცა). "ცა ქვეყნის გამჩენო, დამრიგებელო, მომრიგებელო მერიგე ღმერთო“, "თქვენ, თქვენს გამჩენ, მერიგე ღმერთს ნუ მაიწყენთ და ნუ მაიძულებთ, თქვენ გამჩენ მერიგე ღმერთ არ მაგიწყენთ და არ მაგიძულებთ“ [8]. კამალა სალოცავში ყველაზე შიგნით, დაცულ ადგილზეა. ხუცობებში, წინადადებების ბოლოს ითქმება "ადამდე“, რომელიც "ამინ“-ს მაგიერ იხმარება და გასარკვევია მისი მნიშვნელობა [9]. ძველებურ ჯვარ-სალოცავთა ხუცობებში უმეტესი გადმოცემა მხატრულ-ქარიზმულ სტილშია დაცული და ამაზე თითქმის არავის უმუშავია. მცირე გამონაკლისია "ჯვარის ენის“ შესახებ კვლევები და ისინი სამწუხაროდ მხატვრულ გაფორმებად არის მიჩნეული. ებრაულ კაბალაში არის გემატრიები, რიცხობრივი გამოთვლების საფუძველზე შექმნილი საღვთო სახელები და სქემები. სწორეთ აქ, არ შეიძლება არ აღვნიშნოთ ქართული ენის გამოთქმა "შემოთვლილი“, რომელიც ბრძანებას და რიცხოვნულ ანგარიშსაც გულისხმობს. ხევს. მითოლოგიაშია ქადაგის ნათქვამი: "ძალა და შეძლება ღვთით მაშინ მქონდ შ ა მ ა თ ვ ლ ი ლ, კოჭნმირგვალნ კარზე რომ დამიდიოდესავ“ [8]. ქართულ ღვთისმსახურებაში გემატრიები იყო, თუ არა, ასეთი კვლევა აუცილებელია პროფესიონალურად ჩატარდეს. დაფარული უძველესი წესების ნაშთები, ამაზე მეტყველებს. ხევსურულ ღვთისმეტყველებაში "თორა“ და ებრაელი წინასწარმეტყველები არ ხსენდება, რაც ამტკიცებს რომ იგი წინა დროისაა. თორასთან და თორის ეტიმოლოგიასთან საინტერესოა ქართული ისტორიული საბრძოლო ჩასაცმელი ჯავშანი "თორი“. საბრძოლო თორზე იყო გამოსახული ასტრალური ფიგურები: მზე, მთვარე, პლანეტები, ვარსკვლავები და სხვა ციური მნათობები [6] გვ.125. დეკორატიულობა შერწყმული იყო საკრალურ-აპოტროფიულ ფუნქციასთან. ხევსურულ ხუცობაში სადაც ქრისტიანული წმიდა წერილების ტექსტები შეერთებულია უძველეს ტექსტებთან, ერთი საინტერესო ინფორმაციული ადგილია. აქ "სიონელ ძმებს“ ახსენებენ და "ადგეს წავიდეს“-ო, ასეთი თანამიმდევრობაა: "ჩვენო ძმანო სიონისანო, მტკიცენო, მტკიცედ იყვენით, საქმესა ჩვენსა აღმატობდით, განაცუდდა შრომა იყო რემენი, იწვა ეძინა ჩვენისა ოხითა კვირაისითა. ა დ გ ე ს წ ა ვ ი დ ე ს, მახსენეს ღვთის მოწაფეთა ანგელოზთა -ადე, განიღვიძე! ადგა, განიღვიძა დილიხნია ფრია დაძღვეს, ეგენ უფრო საყიდელნია ცათაშია-თქვა უფალმა“. ქართული დღეობების კალენდარი. 2.ალ.ოჩიაური [9] გვ.14. აღსანიშნავია ერთი ფაქტი, თუშ-ფშავ ხევსურეთის და მთიულეთის ძველი სალოცავების კარები და ფასადი უმეტესად სამხრეთის მხარესაა მომართული, ხოლო შესაწირავ ცხოველს თავით აღმოსავლეთით აყენებენ, აქაც, ვფიქრობთ გარკვეული ტრადიციული წესი იყო დაცული. გუდანის ზენა სამხვთო ჯვარში, ხუცობაში იხსენიება "კულხა“. "შენ ხარ კულხელი“ (ხუცესი გადუა არაბული 2004 წ. ჩაწერილია დოკუმენტური ფილმი). ცნობისათვის მსოფლიოს ისტორიაში სხვადასხვა დროს და ადგილას იყო "კულხა“. ყველაზე ძველი შუმერული ურის ქალაქი შემდგომ იხსენიება როგორც კულხა, ეგვიპტის ძველი ქალაქი იყო კულხა და დღევანდელი ლაზეთის წინა პერიოდი ასევე კოლხეთად იხსენიება ძველ ბერძნულ წყაროებში. რომელ კოლხას ახსენებენ გუდანის ზენა სამხვთო სალოცავში გაურკვეველია და ამოსახსნელია. პირაქეთ ხევსურეთში არსებობს სოფ.ხადუ და ამავე ხეობაშია მამიშვილობის მოკლე გვარის ხალხი "ალდიანი“. ცნობილია ხმალის სახელი "კალდიმი“ ასეთივე უძველესი სახელწოდებებია ზემო სვანეთშიც სოფ.ხალდე და გვარი ქალდანი. ხევსურეთის და სვანეთის უძველესი სოფლის სახელების გარდა საინტერესო მსგავსებაა გადმოცემებთან დაკავშირებითაც, მაგ: ქვიან ქალზე გადმოცემა (სვანეთის ხალდეში), ხოლო ხევსურეთში სოფ. ხადუდან 5 კმ-ია სოფ.ბლო, სადაც არსებობს ადგილი ქალქვისთავი. ამავე ადგილასაა ბუნებრივი კლდე სახელწოდებით: "ქალიოქროს კლდე“ (?). ცნობილია ფშავის სოფლის სახელი "ახადი“ და ადგილი შუაფხოში "ხადო“. ენათმეცნიერები ამ სახელწოდებებში ხედავენ სწორედ, უძველეს პროქართველთა ხალდების და ქალდების კვალს. "ხალ“ (მოხალვა) ცხელთანაც კავშირშია და მითოლოგიური გადმოცემით სოფ: ხადუს თავს, ცროლზე, მთავარ სალოცავთან "თოვლი არ მოდიოდა ისე ცხელოდა და სარიტუალო ქვაბებში უცეცხლოდ დუღდა ლუდი“ [9]. საინტერესოა მეცნიერების აზრი "ურ-ქაშდიმ“ სახელის შესახებ, რომელიც ასევე ბიბლიაშია ნახსენები "უკანასკნელი აზრი (იგულისხმება დილმანი რ.ი.) ვგონებ სიმართლესთან ახლოს იყოს ამიტომ რომ ამ სიტყვის მეორე ნაწილი - "ქაშდიმ“- ქართველის სახელია: კაშდიმ = კასდივ - ქართივ.
<<<გაგრძელება (ნაწილი II)
|
