|
There are no translations available.
<უკან დაბრუნება... <<<ეკლესია - მონასტრები>>>
* * * * *
* * * * *
ქართული ძეგლები ინგუშეთში (ისტორიული ძურძუკეთი)
ალბიერდი
გალ - ერდი
თხაბა ერდი (ტყობა - ერდი)
დელიტე (სოფელ ქართის ახლოს)
მაღი (მაგი) - იერდი
თარგემის (თარგიმის) ეკლესია
რუკა შეადგინა ლ.გაბელიამ
ჩრდილოეთ ოსეთი (ისტორიული დვალეთი)
"ხოზიტა - მაირამი" ზროგოს (ზრუგის) ხოზიტა მად - მაირამი
ნუზალეს სამლოცველო
თლის ეკლესია
ნარის წმ.გიორგის სამლოცველოს ნანგრევები - ნარძუარი
ხუცაუ - ძუარი (სოფ.ფალლაგ-ქომსა და რეგახთან აგებული ეკლესიის ნანგრევები - "ღვთაების სამლოცველო")
"ძლესი ძუარის" (ძლევის ჯვარი) დაბა ქალაქი
დაღესტანი
სოფ.დათუნასთან დარბაზული ტიპის ეკლესია
ყარაჩაი - ჩერქეზეთი
სენტი
შუანა
ილიჩევსკის ნაქალაქარი (კრასნოდარის მხარეში)
ჩრდილოეთ კავკასიის ძეგლები, ბიბლიოგრაფია:
პირველი ექსპედიციები:
6. Леонтий фон Штедер - Дневник путешествия, из пограничеой крепости Моздок во врутренние местности Кавказа, предпринятого в 1781 году
7. ПОСЕЩЕНИЕ ЭНГЕЛЬГАРДТОМ ГАЛГА - ИНГУШЕЙ (Из книги «Путешествие в Крым и в Кавказ фон Энгельгардта и Фридриха Паррота. Берлин, 1815 г.), (Перевод с немецкого Б. Д. Газикова)
8. В.В.Миллер. Археологические наблюдения в области чеченцев, МАК, вып.I, М., 1888
9. К. Ган. Путешествие в страну пшавов, хевсур, кистин и ингушей. (Летом 1897 г.)
10. Петр Услар - Начало Христiанства въ Закавказье и на Кавказе // Сборник сведений о кавказских горцах. Выпуск II. Тифлис, 14 мая, 1869 г.
11. Бернадаци, I, Христианские древности за Кубанью, ЖМВД. 1830, кн.4 стр.186-191
12. Вальдемар Пфаф - Описание путешествия в южную Осетию, Рачу, Большую Кабарду и Дигорию // Сборник Сведении о Кавказе, под.Н.Зейдлица, 1871, т.1, с.127-176 с ил. - То же. т.2 стр.145-167, Отд. отт. Тифлис, 1872.
13. მ. ჯანაშვილი - შესანიშნავი ნაშთი, გაზ. "ივერია", 1895 წ., N132, 24 ივნისი, გვ.2
14. კათოლიკეთა ეკლესია //ჭიჭინაძე ზ. სამცხე - საათაბაგო. - ტფ., 1905, გვ.119-121. - მოცემულია ცნობები ქ.მოზდოკში ღვთისმშობლის მიძინების სახელობის ეკლესიის შესახებ.
16. ღამბაშიძე გ. შუასაუკუნეების საქართველოსა დაჩრდილოეთ კავკასიის ხალხთა კულტურულ-ისტორიულ ურთიერთობათა საკითხისათვის //ფეოდალური საქართველოს არქეოლოგიური ძეგლები V. - თბ., 1987. - გვ.5-15. რეზ. რუს. ენაზე. // ჩრდილოეთ კავკასიის ტერიტორიაზე - დვალეთში, ინგუშეთსა და ავარეთში არსებული შუასაუკუნეების არქიტექტურული ძეგლების ხუროთმოძღვრულ-მხატვრული დახასიათება (ნანგრევების სახით შემორჩენილი "ხოზიტა მად მაირამი", სოფ.თლისთან ნაგები, ამჟამად დანგრეული დარბაზული ტიპის ეკლესია, სოფ. ნარის წმ.გიორგის სახ. სამლოცველოს ნანგრევები, სოფ.ფალლაგ-ქომსა და რეგახთან აგებული დარბაზული ტიპის ეკლესიის ნანგრევები - ”ღვთაების სამლოცველო”, ნანგრევების სახით შემორჩენილი ”ძლესი ძუარის” - ძლევის ჯვარი, ნუზალის სამლოცველო, ტყობა-იერდას ტაძარი, ალბი-იერდას ეკლესია, სოფ.დათუნასთან აგებული დარბაზული ტიპია ეკლესია, სოფ.თარგემთან ნაგები მომცრო ეკლესია); ინფორმაცია შემორჩენილ ქართულ წარწერათა შესახებ. მოხსენიებულნი არიან: ლ.რჩეულიშვილი, მ.ლორთქიფანიძე.
17. Гамбашидзе Г. К вопросу о культурно-исторических связях средневековой Грузии с народами Северного Кавказа.- Тб., 1977. - С.13. - X-XI საუკუნეებით დათარიღებული ქართული ეკლესიის შესახებ.
18. Кузнецов В.А. Христианство на Северном Кавказе до XV века, Владикавказ: Ир, 2002, 159 с.
დაღესტანი:
19. არნოლდ ჩიქობავა, ქართულ - ხუნძური წარწერა XIV საუკუნის, დაღისტნიდან, სსრკ მეცნიერებათა აკადემიის საქართველოს ფილიალის მოამბე, ტ.I, №4, თბ., 1940, გვ.321-327.
20. გუდავა ტ. ორი წარწერა (ქართული და ხუნძური) დაღესტნიდან // მასალები - საქართველოსა და კავკასიის ისტორიისათვის. - 1954. - ნაკ.30. - გვ.191.
21. Атаев Д.М., Каменные кресты из окрестностей Хунзаха, МАД, Махачкала, 1959, с.182-185
22. Ахвледиани Г. С., По поводу обнаружения Заромагской псалтыри. Сборник избранных работ по осетинскому языку. Тбилиси, 1960, с.160-167.
23. Г. Гамбашидзе (Тбилиси) - ШТАМП ЕВХАРИСТИЧЕСКОГО ХЛЕБА (ПРОСВИРЫ) С ГРУЗИНСКОЙ НАДПИСЬЮ ИЗ ДАГЕСТАНА //I АРХЕОЛОГИЧЕСКАЯ КОНФЕРЕНЦИЯ КАВКАЗА, Краткие содержания докладов, ТБИЛИСИ 1998
24. Г.Г. Гамбашидзе (Центр АИ АН Грузии, Тбилиси) - Грузинские лапидарные надписи из христианского храма на горе Акаро над Хунзахом (Дагестан) // Археологическая конференция Кавказа, II, Кавказ и степной мир в древности и средние века, Материалы международной конференции, Махачкала, 1999 г. стр.12-13
25. Г. Гамбашидзе - О новом прочтении и датировке одной грузинской надписи из Дагестана // Международная научная конференция - "Археология и этнология Кавказа", Сборник кратких содержании докладов, Тбилиси, 2002 г., стр.55-57.
26. Ш.М.Хапизов - О ГРУЗИНСКО-АВАРСКИХ НАДПИСЯХ НА КАМЕННЫХ КРЕСТАХ (Институт истории, археологии и этнографии ДНЦ РАН), ВЕСТНИК ДАГЕСТАНСКОГО НАУЧНОГО ЦЕНТРА. 2014. No54. С.67-74
27. Ш. М. Хапизов - РУГУДЖИНСКАЯ НАДПИСЬ (О РАСПРОСТРАНЕНИИ ХРИСТИАНСТВА И ИСЛАМА В АВАРИИ) // Институт истории, археологии и этнографии ДНЦ РАН, ВЕСТНИК ДАГЕСТАНСКОГО НАУЧНОГО ЦЕНТРА. 2015. No56. С.36-45
28. Гамбашидзе Г. - О прочтениях и датировках надписей на штампах евхаристического хлеба (просвиры//просфоры) из Дагестана // Международная научная конференция «АРХЕОЛОГИЯ, ЭТНОЛОГИЯ, ФОЛЬКЛОРИСТИКА КАВКАЗА» - Сборник кратких содержаний докладов Тбилиси - Гори - Батуми 27-30 сентября 2010 г., Издательство «Меридиани», 2011, Тбилиси.
29. Гамбашидзе Г. - Средневековый город Хунзах и возвышающаяся над ним гора Акаро (Дагестан) - культурно-исторические аспекты // Международная научная конференция «АРХЕОЛОГИЯ, ЭТНОЛОГИЯ, ФОЛЬКЛОРИСТИКА КАВКАЗА» - Сборник кратких содержаний докладов Тбилиси - Гори - Батуми 27-30 сентября 2010 г., Издательство «Меридиани», 2011, Тбилиси.
30. Г.Гамбашидзе - Средневековый город Хунзах и гора Акаро // "Новое дело", 29.04.2011
31. Гаджиев М. Штампы для просвиры из Дагестана // Международная научная конференция «Археология, этнология, фольклористика Кавказа». Сборник кратких содержаний докладов. Тбилиси, 2010.
32. Гамбашидзе Г. - Грузинские надписи XII-XIII вв. на каменном кресте из с.Хунзах
33. Г. Гамбашидзе - Вопросы христианской кульуры и исторической географии Аварии в свете результатов Дагестано-Грузинской объединённой археологической экспедиции АН ГССР и СССР
34. П. Тахнаева - ХРИСТИАНСКАЯ КУЛЬТУРА СРЕДНЕВЕКОВОЙ АВАРИИ
35. ლტოლვილთა ლაშქარი //დათუკიშვილი მ. (შორეთელი) კრებული.- თბ., 1992. - გვ.153-159. - მახაჩყალის სახელმწიფო მუზეუმში დაცული დოკუმენტები ქართველი არქიმანდრიტის დანიელის მიერ 1730 წელს ყიზლარში აშენებული ჯვრის ამაღლების მონასტერის შესახებ.
36. რ. შმერლინგი, "დათუნას ეკლესია დაღესტანში" - Шмерлинг Р.О. Церковь в с.Датуна в Дагестане. (რუსულ ენაზე). - "მაცნე“, 1968, N2.
37. ნუცუბიძე პ. ჭანიშვილი გ. "დათუნას ეკლესია"// ძეგლის მეგობარი. - 1993. - N1. - გვ.41-45. - ძეგლის მდებარეობა, ისტორია, აღწერილობა.
38. შმერლინგი რ. ტაძარი სოფ.დათუნას მახლობლად მდ.ავარიის კოისუს ველზე //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის ხელოვნების ისტორიის ინსტიტუტის XI სამეცნიერო სესია 1956 წლის 6 და 7 ივნისი. მუშაობის გეგმა და მოხსენებათა თეზისები. - გვ.4-5.
39. ნინო ტურაშვილი - დათუნთას ეკლესია დაღესტანში //ჟღერს ქვის ჰარმონია, ტ.13, გვ.286 - მოკლე ცნობები დათუნას ეკლესიის შესახებ
40. მ.შანიძე, ფსალმუნის ერთი ხელნაწერი ტყობაერდიდან. // კ.კეკელიძის სახელობის ხელნაწერთა ინსტიტუტის XIII სამეცნიერო სესიის თეზისები. თბ., 1971, გვ.5-6.
41. Шиллинг Е.М., Дагестанская экспедиция 1945 г., КСИЭ. 1947, с.19.
42. თ.ბოცვაძე, საქართველო - დაღესტნის ურთიერთობის ისტორიიდან XV-XVIII სს., თბ., 1968, გვ.116, 199-205;
ჩეჩნეთ-ინგუშეთი:
43. Ткоба-иерди: (К вопросу о культурных связях Ингушетии и Грузии)// Вопросы истории искусства: Исследования и заметки: Т.2 / Георгий Чубинашвили. - Тбилиси, 2002
44.Гиви Гамбашидзе - Надпись «Патриарха Востока Мелкизедека» из грузино-ингушского христианского храма Ткобя-Ерда (Ингушетия)
45. ღამბაშიძე გ. ტყობა-ერდი ქართული კულტურის ძეგლი ინგუშეთში // ლიტერატურული საქართველო. - 1971 (4 ივნისი). - მთიანი ინგუშეთის ტერიტორიაზე არსებული ქრიატიანული ეკლესიის აგების თარიღის დადგენა.
46. გ. ღამბაშიძე - "არსენჲ მ"-ის სამშენებლო კერამიკული წარწერა ტყობჲა-ჲერდას (ინგუშეთი) ქრისტიანული ტაძრიდან // ფეოდალური საქართველოს არქეოლოგიური ძეგლები, VI, თბილისი,"მეცნიერება", 1998 წ.
47. ხიმშიაშვილი ლ. ანთაძე მ. ტყობა-ერდის სარესტავრაციო სამუშაოების შედეგები //ძეგლის მეგობარი, კრ.26, 1971, გვ.65-75 - მთიან ინგუშეთში, სოფ.ხაირახის მახლობლად, ნანრევების სახით შემორჩენილი ქართული ძეგლის შესახებ არსებული ისტორიული და სამეცნიერო წყაროები; მოკლე აღწერილიობა; 1968 წერლს ჩატარებული სარესტავრაციო სამუშაოების შედეგები. ტექსტს ერთვის ფოტოები, გეგმა, დეტალების ჩანახატები. მოხსენიებულნი არიან: შტედერი, ვ.მილერი, სემიონოვი, გ.ჩუბინაშვილი, დ.ბაქრაძე, რ.რამიშვილი, გ.ღამბაშიძე.
48. Г. Гамбашидзе - Несколько ингушских фольклорных и этнографических парадигм, касающихся храма Ткоба-Ерда (Ингушетия) - Материалы международной конференции, Ереван, 17-18 ноября, 2003
49. Г.Г. ГАМБАШИДЗЕ - ИЗОБРАЖЕНИЕ ЕПИСКОПА ГЕОРГИЯ (Х В.) ИЗ ХРАМА ТКОБЯ-ЕРДА (ИНГУШЕТИЯ)
50. Крупнов Е.И. - Грузинский храм Тхаба-Ерды на Северном Кавказе, Краткие сообщения Института истории материальной культуры им. Н.Я.Марра, вып.XV, 1947, стр.116-125
51. Гамбашидзе Г. Г., К объяснению названия храма Ткобя-Ерда //გ. ღამბაშიძე - ტყობა - იერდას ტაძრის სახელწოდების ახსნისათვის.”მაცნე“, ისტორიის... სერია. თბ., №2, 1974, გვ.120-129. // ტაძრის მთავარი რელიგიური დღესასწაულის, სახელწოდების ეტიმოლოგიის და "აერდაზე“ დამთავრებული ინგუშეთის სხვა ტაძრებისა თუ სამლოცველოთა სახელთწარმოებითი მოდელის გათვალისწინებით გამოთქმულია მოსაზრება, რომ ტაძარი ნაკურთხი იყო კვირაცხოვლობისა თუ წმ.თომას სახელზე.
52. Гамбашидзе Г. К вопросу о культурно-исторических связях с народами Северного Кавказа - Тб. - 1977. - 21 с. (Алби-Ерди)
53. В. Б. Виноградов - Храм Святого 2 тысяч // кн. "Тайны минувших времён", изд. «НАУКА» Москва, 1966, стр.127- 135
54. В. И. Марковин В стране вайнахов, изд. "Искусство", Москва, 1969 г., Храм Тхаба Ерды, Селение Таргим - стр.45-53, Петроглифы, стр.102-107
55. И. Дахкильгов - Глаз бога - «Ткъба иерда»
56. ქალდანი ანზორ. ქართული წარმომავლობის ქრისტიანული ძეგლები ინგუშეთში //ძეგლის მეგობარი, 1988, კრ.79, გვ.35-43. // Калдани А. Христианские памятники грузинского происхождения в горной Ингушетии, с.75. - ტყობა-ერდისა და ალბი - ერდის შესახებ არსებული სამეცნიერო ლიტერატურის მიმოხილვა. ტექსტს ერთვის ძეგლების გენგეგმები და ფოტოები.
57. ჯორბენაძე ბ. მივხედოთ მთიანი ინგუშეთის ქართულ ეკლესიებს //ლიტერატურურლი საქართველო. - 1989 (10 ნოემბ.). - გვ.10. - ტყობა-ერდისა და ალბი-ერდის ეკლესიების მდგომარეობა.
58. ასლანიშვილი ა. "ვინ დააბრმავა ჩვენი ღმერთები?" //საქართველოს რესპუბლიკა. - 2001 (22 სექტ.). - გვ.1, 3. - ტყობა-ერდის დაზიანება რუსეთის სამხედრო ძალთა მანევრების დროს. ტაძრის ისტორია და დღევანდელობა.
59. ალბი - ერდი //საქართველო: ენციკლოპედია. - თბ, 1997, გვ.93-94. - ქართული წარმოშობის ქარისტიანული ეკლესიის აღწერილობა.
60. ქალდანი ა., ხუციშვილი ლ., ხუციშვილი გ. ალბი - ერდი ქრისტიანული ეკლესია ინგუშეთში // საბჭოთა ხელოვნება. - 1983, N7, გვ.107-112. - ვეინახ და ქართველ ხალხთა ისტორიულ ურთიერთობაზე. ვს.მილერისა და ბ.დალგატის ცნობები ცენტრალურ ინგუშეთში შემონახული ქრისტიანული ეკლესიის ალბი-ერდის ნანგრევების შესახებ, მათი ხუროთმოძღვრული დახასიათება.
62. ვინოგრადოვი ვ. XVII საუკუნის საქართველო - ინგუშეთის ურთიერთობის ძეგლი //ძეგლის მეგობარი. - 1982. - N60. - გვ.50-54. - ინგუშეთის სოფელ ქართის ახლოს აღმართული, დელიტეს სახელით ცნობილი, უძველესი ნაგებობის არქიტექტორული და დეკორაციული თავისებურაბანი.
63. ხუციშვილი ლ. გალ-ერდი - ქრისტიანობის დროინდელი ძეგლი ინგუშეთში //ძეგლის მეგობარი, 1983, N64, გვ.63-66. - მთიან ინგუშეთში მდებარე ნაკლებადცნობილი ძეგლის გალ-ერდის ფორმის, გეგმის, კონსტრუქციებისა და სამშენებლო ტექნიკის შესახებ.
64. ხუციშვილი ლ., ქალდანი - ქრისტიანობის დროინდელი ერთი ძეგლი ინგუშეთში, // დელიტეს სამლოცველო - „ძეგლის მეგობარი“, თბ., 1980, №54, 31-35.
65. გივი ღამბაშიძე - ქართული ფსალმუნი მაღი - ერდას ეკლესიიდან //საერთაშორისო ქართველოლოგიური კონგრესი, მასალები, თბილისი, 2015
66. მიატერ დელა და მიატცილი (მატ-ლამის მთა // ასევე В. И. Марковин Святилище Мятер-дэла (Трон богов) и Мятцил на горе Мат-лам // В стране вайнахов, изд. "Искусство", Москва, 1969 г., стр.20-23
67. М. Б. Мужухоев - Таргимский храм//СЕВЕРНЫЙ КАВКАЗ в древности и в средние века (сборник статей), Изд. «Наука», Москва, 1980, стр.177-184
68. Л. П. Семенев - Эволюция ингушских святилищ //Труды РАНИОН. Владикавказ, 1928. - Т.4. - с.454-462
69. М.Б. Мужухоев - Проникновение христианства к вайнахам
70. В. Б. Виноградов - ВАЙНАХО-АЛАНСКИЕ ВЗАИМООТНОШЕНИЯ В ЭТНИЧЕСКОЙ ИСТОРИИ ГОРНОЙ ИНГУШЕТИИ// Журн. Советская этнография, 1979 г. №2, изд. «Наука», Москва, стр.30-40.
116. მ. შანიძე - "ეძიებდეთ და ჰპოვებდეთ"... ერთი ძველი ქართული ხელნაწერი ტყობაერდიდან // [გამოხმაურება ამავე გაზეთის 4 ივნისის ნომერში მოთავსებულ გ. ღამბაშიძის წერილზე: "ტყობა - ერდი - ქართული კულტურის ძეგლი ინგუშეთში"] / მ. შანიძე // ლიტერატურული საქართველო. - თბ., 1971. - 16 ივლისი
დვალეთი:
71. ვ. გამრეკელი - დვალები და დვალეთი - Двалы и двалетия - В. Н. Гамрекели // ИЗД. АКАДЕМИИ НАУК ГРУЗИНСКОЙ ССР, ТБИЛИСИ, 1961.
71. რ. თოფჩიშვილი - ქართველთა ეთნიკური ისტორია და საქართველოს ისტორიულ - ეთნოგრაფიული მხარეები (დვალეთი - დვალები)
72. ვოლსკაია ა. ჩრდილო ოსეთის ქართული ეკლესიის ხოზიტა-მაირამის ფრესკული მოხატულობის ფრაგმენტები //საქართველოს მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე. - 1954, ტ.XV, N6, გვ.473-478. - მოცემულია ჩრდილო ოსეთის ქართული ეკლესიის ფრესკული მოხატულობის შემორჩენილი ფრაგმენტების მოკლე აღწერილობა. განხილულია არდონის ხეობაში ნუზალეს პატარა ეკლესიის ქართული მოხატულობა და XIII საუკუნის ასომთავრული წარწერა.
73. დოლიძე ვ. "ხოზიტა-მაირამი" - საქართველოსა და ჩრდილო კავკასიის ხალხთა კულტურული ურთიერთობის საბუთი // საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე. - 1954, ტ.XV, N2. - გვ.119-126. - ჩრდილო ოსეთის ტერიტორიაზე მდებარე ძველი ქართული საკულტო ხუროთმოძღვრული ძეგლის დეკორატიული გაფორმებისა და არქიტექტორული ფორმების ანალიზი.
74. ღამბაშიძე გ. ქართული კულტურის ძეგლები დვალეთში // საბჭოთა ხელოვნება, 1976, N3, გვ.72-78. - დვალეთში ქართული კულტურის ძეგლების კვლევის შედეგები.
75. ვ.დოლიძე, თლის ხუროთმოძღვრული ძეგლი - საქართველოსა და დვალეთის კულტურული ურთიერთობის ახალი საბუთი, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის მოამბე, ტ.XXI, N6, თბ., 1958, გვ.767-773.
76. ვ. გამრეკელი, ისტორიული მასალები ღვალეთიდან, ს.ჯანაშიას სახ. საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის მოამბე, ტ.XXIV–B, 1963, გვ.91-103
77. Ахвледиани Г. С., По поводу обнаружения Заромагской псалтыри. // Сборник избранных работ по осетинскому языку. Тбилиси, 1960, с.160-167
78. დვალეთის ლოკალიზაციის, ეთნიკური წარმომავლობის, ენისა და ისტორიის საკითხები განხილულია ვ.გამრეკელის მონოგრაფიაში: Двалы и Двалетия в I-XV ВВ. Н. Э,Тбилиси, 1961.
79. Кузнецов В. А., Нузальская церковь и ее фрески. Тезисы докладов IV «Крупновских чтений» по археологии Кавказа, Орджоникидзе, 1974, с.18-19.
80. В. И. Абаев - Дохристианская религия алан
81. В. А. Кузнецов - Свет христианства из Грузии. Область Двалетия // из книги "Христианство на Северном Кавказе"
82. ГАН К. Ф. - Переход через Рокский и Мамисонский перевалы // Сборник материалов для описания местностей и племен Кавказа. Вып.20. Тифлис. 1894
ყარაჩაი- ჩერქეზეთი:
83. ლოჟკინი მ. შუასაუკუნეების ქართული არქიტექტურის ძეგლები კრასნოდარის მხარეში//ძეგლის მეგობარი. - 1981. - N57. - გვ.30-35. - კრასნოდარის მხარეში 60-იან წლებში გათხრილ ქართულ ეკლესიათა ნანგრევების ხუროთმოძღვრული ანალიზი. ჩრდილო კავკასიაში ერთადერთი სამნავიანი ბაზილიკის (XII-XIII სს.) აღწერილობა.
84. მიბჩუანი თ. ქართული ძეგლები ჩრდილო კავკასიაში // ძეგლის მეგობარი. - 1974. - კრ.36. - გვ.63-67. - ყარაჩაი-ბალყარეთის ტერიტორიაზე მდებარე რამდენიმე ხუროთმოძღვრული ძეგლის ქართული წარმოშობის შესახებ. ქრისტიანული ძეგლებიდან აღნიშნულია ორი მონასტერი: სენტი და შუანა (X-XI სს.).
85. თორნიკე დიასამიძე - ქართული კვალი ჩერქეზეთში X-XII საუკუნეებში // მეცნიერება და ტექნოლოგიები - სამეცნიერო რეფერირებადი ჟურნალი, N2 (716), გვ.100-106, თბილისი, 2014 წ.
86. В.А. Кузнецов - В верховьях Большого Зеленчука
87. Белецкий Д.В., Виноградов А.Ю. - ФРЕСКИ СЕНТИНСКОГО ХРАМА И ПРОБЛЕМЫ ИСТОРИИ АЛАНСКОГО ХРИСТИАНСТВА В Х В
88. ღამბაშიძე გ. საუკუნეთა ძახილი //გაზ. "კომუნისტი", 1977 (9 ივნ.), გვ.4
89. გობეჩია მ. ქართული სალოცავი ათასი წლისაა //გაზ. "ახალგაზრდა ივერიელი", 1997, N3, გვ.7. - ინგუშეთის ტერიტორიაზე X საუკუნეში აგებული ქართული ეკლესიის თაობაზე.
90. В. Кузьмин - Христианские храмы Северного Кавказа
91. ჯახორი //შუბითიძე ვ. ქართული ციხესიმაგრეები და ეკლესია - მონასტრები, თბ., 2012, გვ.98.
92. ზ. დიდებულიძე - საქართველოსა და ცენტრალური წინაკავკასიის კულტურული ურთიერთობის შესახებ X-XII სს, მაცნე, ისტორიის, ეთნოგრაფიის და ხელოვნების სერია, 1973 წ, N1
93. ჯ. კარალიძე - საქართველოს სახელმწიფოს საეკლესიო პოლიტიკა ჩრდილოეთ კავკასიაში XI-XIII საუკუნეებში, ჩვენი სულიერების ბალავარი, ტ.I, ბათ., 2009 წ. თბილისი
94. Ломтатидзе Г. А., Выступление на заключительном заседании сессии по археологии Дагестана в мае 1959 г. // Материалы по археологии Дагестана, т.II. Махачкала, 1961, с.294
95. კავკასიის გასაღები კავკასიაშია
96. Д.В. Белецкий, А.Ю. Казарян - Храм Тхаба-Ерды. Переплетение архитектурных традиций в Горной Ингушетии
97. Д. В. Белецкий - Материалы к изучению позднесредневекового зодчества Северного Кавказа
98. გ. მელიქიშვილი, ფეოდალური საქართველოს პოლიტიკური გაერთიანება და საქართველოში ფეოდალურ ურთიერთობათა განვითარების ზოგიერთი საკითხი,თბ., 1973.
99. დ. მუსხელიშვილი - Д.А.Мусхелишвили. Из исторической географии древнего Кавказа. Доклад прочитан 12 VI 1979 г. в Милане на I международном симпозиуме, посвященном культуре Закавказья: // "Мацне", серия истории, археологии, этнографии и истории искусства, Тбилиси, 1980, №I, стр.202.
100. ჩრდილოეთ კავკასიის ხალხთა ისტორიის ნარკვევები, ტ.I, 1968 წ
96. ო. ჯანელიძე – ქართულ - ჩრდილოეთ კავკასიური ურთიერთობის ისტორიიდან, საისტორიო შტუდიები, ტ.IV, 2003 წ
99. Гамбашидзе Г.Г., Из истории связей Грузии и Ингушетии в средние века. Тезисы докладов IV «Крупновских чтений» по археологии Кавказа. Орджоникидзе,. 1974, с.68-69; მისივე, Из раскопок Тхаба - Ерды. ж. «Декоративное искусство СССР», №7, 1970.
100. Чубинашвили Г.Н., К вопросу о культурных связах Грузии и Ингушетии. Тбилиси, 1941 (ხელნაწერი).
101. Семенов Л.П., К вопросу о культурных связах Грузии и народов Северного Кавказа. Материалы по археологии СССР, №23. М.-Л., 1952, с.302-306.
102. Гамбашидзе Г.Г., Древнегрузинские церковные книги из Ингушетии. Пятые «Крупновские чтения» по археологии Кавказа. Махачкала, 1975, с.115-116.
103. შანიძე, ფსალმუნის ძველი ქართული რედაქციები X-XIII საუკუნეთა ხელნაწერების მიხედვით, I, ტექსტი თბ., 1960, გვ.011-013
104. კ.კეკელიძე, ქართული კულტურის ისტორიისათვის მონღოლთა ბატონობის ხანაში. ეტიუდები ძველი ქართული ლიტერატურის ისტორიიდან, თბ.. 1945, ტ.II, გვ.318-319.
105. Живописная Россия, კრებული 1883. ტ.XI. ი.ბერჟე, „კავკასიელი მთიელი ტომები“, გვ.73.
106. რუსეთის გეოგრაფიული საზოგადოების მოამბე, 1884, ტ.X, გვ.423.
107. ჟურნალი «Новый Восток», 1925. №5, გვ.238, 247.
108. მასალები საქართველოსა და კავკასიის ისტორიისათვის 1954, ტ.XXX, გვ.185.
109. გაზ. "სამშობლო", 1977 (სექტ.), N18, გვ.8. - არქეოლოგიური ექსპედიციის მიერ აღმოჩენილი ქართული კულტურის ძეგლები დაღესტანში.
110. გიულდენშტედტის მოგზაურობა საქართველოში, თბილისი, საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემიის გამომცემლობა, 1962, ტ.1 გვ.327.
111. Акты, Кавказской археографической комиссии 1873: 1095.
112. Radde G., Berichte über die biologisch-geographischen Untersuchungen in den Kaukasusländern, Tiflis: Buch druckerei der Civil-Hauptverwaltung, 1866, 225.
113. Акты, Кавказской археографической комиссии. Том I, Тбилиси. 1866, ст.827.
114. Акты Кавказской археографической комиссии. Том V, Тбилиси. 1873, ст.1187.
115 თ.პაპუაშვილი, ჰერეთის ისტორიის საკითხები, თბ., 1970, გვ.332-335.
http://gdehorosho.ru/6921
https://www.youtube.com/watch?v=YQyaEXcx7Io
https://www.facebook.com/%E1%83%A5%E1%83%90%E1%83%A0%E1%83%97%E1%83%A3%E1%83%9A%E1%83%98-%E1%83%A2%E1%83%90%E1%83%AB%E1%83%A0%E1%83%94%E1%83%91%E1%83%98-%E1%83%A9%E1%83%A0%E1%83%93%E1%83%98%E1%83%9A%E1%83%9D%E1%83%94%E1%83%97-%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%95%E1%83%99%E1%83%90%E1%83%A1%E1%83%98%E1%83%90%E1%83%A8%E1%83%98-287798108055013/?skip_nax_wizard=true
http://24hour.itdc.ge/news/story/76019-datunas-eklesia-daghestnur-qartuli-urtiertobisatvis
https://www.youtube.com/watch?v=ar51BRt1O04
http://www.ai-ia.info/online-arqivi/178-patimat-taxnaeva-qristianoba-avaretshi.htm
https://ok.ru/video/90194381392
http://www.kmvline.ru/lib/xrist/18.php
სიუჟეტი დაბა ქალაქზე - https://www.youtube.com/watch?v=kS0snH4UsG8
|
